Laureaci programu stypendialnego dla początkujących naukowców z Ukrainy

22 studentów i naukowców na początkowym etapie kariery będzie mogło kontynuować swoją edukację i badania w Polsce. Rozstrzygnęliśmy konkurs stypendialny skierowany do studentów i osób przed doktoratem szukających schronienia w naszym kraju, finansowany z funduszy norweskich i EOG.

Stypendia otrzyma piętnaście początkujących badaczek i siedmiu badaczy. Przed wojną studiowali lub prowadzili badania głównie w Kijowie i Charkowie. Będą kontynuowali naukę, przygotowywali prace magisterskie lub rozprawy doktorskie m.in. w Warszawie, Poznaniu, Lublinie, Rzeszowie, Szczecinie i Olsztynie.

Przemysław Makarowicz oraz Olga Zaitseva, fot. archiwum prywatne Wśród laureatów najliczniejszą grupę stanowią osoby zajmujące się wiedzą o przeszłości – historią, archeologią, etnologią i antropologią kulturową (panel NCN HS3). Olga Zaitseva jest archeolożką, pracowała na Uniwersytecie Borysa Grinchenko w Kijowie. Przygotowywała rozprawę doktorską o ewolucji produkcji garncarskiej kompleksu kulturowego Cucuteni-Trypillia w końcu V i w IV tysiącleciu przed naszą erą. Była też uczestniczką badań wykopaliskowych w ramach projektu NCN „Kontynuacja i zmiana. Społeczności kurhanowe z III i II tys. przed Chrystusem w dorzeczu górnego Dniestru w świetle badań multidyscyplinarnych”, kierowanego przez prof. Przemysława Makarowicza z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. – W zeszłym roku badaliśmy nieinwazyjnie i wykopaliskowo cmentarzysko kurhanowe w Volitsy, w obwodzie tarnopolskim – wyjaśnia prof. Makarowicz. Gdy wybuchła wojna, współpracownicy profesora pojechali po Olgę Zaitsevą i jej dzieci na granicę Ukrainy i Rumunii. Dzięki stypendium NCN będzie mogła kontynuować prace nad doktoratem i zdobyć wiedzę w zakresie nowoczesnych technik badań nieinwazyjnych, którą w przyszłości wykorzysta na swoim macierzystym uniwersytecie. Wydział Archeologii UAM ma zaawansowany sprzęt do badań nieinwazyjnych, m.in. magnetometry, georadar, drony, total station, pracownię z zestawem mikroskopów. Szkolenia z pracy na tym sprzęcie poprowadzą m.in. współpracownicy profesora. – Techniki nieinwazyjne są wciąż rzadkością w ukraińskich badaniach archeologicznych, zdobytą wiedzę będę mogła wykorzystać do propagowania ich stosowania podczas badań archeologicznych w Ukrainie – mówi badaczka. Zaitseva pozostaje też w stałym kontakcie ze swoją uczelnią. –  Odbywamy regularne spotkania online, omawiamy pomysły, tworzymy strategię dalszej działalności naukowej i pedagogicznej wydziału – mówi.

Iryna Miedviedieva, fot. archiwum prywatne Iryna Miedviedieva przed wojną pracowała w Instytucie Ekologii Karpat we Lwowie, przygotowywała rozprawę doktorską dotyczącą pasożytów świerków, a jednocześnie angażowała się w liczne projekty ekologiczne i edukacyjne dotyczące ochrony ptaków. Jest obserwatorką ptaków ekosystemu mokradeł i profesjonalną fotografką przyrody. – Jej aktywność nabiera szczególnego znaczenia, zwłaszcza w erze masowego wymierania gatunków, spowodowanego przekształceniem środowiska przez rosnącą̨ ludzką populację – mówi prof. Ewa Węgrzyn z Uniwersytetu Rzeszowskiego. W czerwcu doktorantka ze Lwowa dołączyła w ramach bezpłatnego stażu do zespołu ornitologów kierowanego przez panią profesor, brała udział w badaniach laboratoryjnych i terenowych. – Dzięki ich doświadczeniu mogę nauczyć się metodologii badań dotyczących śpiewu i ubarwienia ptaków. Te kompetencje wykorzystam prowadząc badania rodzimej awifauny – mówi laureatka stypendium NCN.

Młoda badaczka nawiązała też wiele kontaktów z ukraińskimi zoologami, co pozwoliło zespołowi z Uniwersytetu Rzeszowskiego zebrać aktualne dane. – Przygotowujemy z panią Iryną wspólny artykuł naukowy dotyczący wpływu agresji Rosji na cenną faunę Ukrainy, wśród której znajduje się wiele rzadkich i chronionych gatunków zwierząt – wyjaśnia prof. Węgrzyn. Zimą doktorantka wzmocni polski zespół w terenowych badaniach ptaków. – Spodziewamy się, że zakończą się one kolejnymi wspólnymi publikacjami – dodaje opiekunka naukowa projektu.

Stypendystka NCN równolegle kontynuuje pracę nad rozprawą doktorską dotyczącą pasożytów świerka. – Dane zebrałam w Ukrainie, przed wybuchem wojny i przyjazdem do Polski – mówi. W wolnych chwilach pracuje też nad stworzeniem atlasu ptaków okolic Rzeszowa.

Olga Dushna, fot. archiwum prywatne Olga Dushna swoje stypendium częściowo zrealizuje w Warszawie, częściowo na swojej macierzystej uczelni, Lwowskim Uniwersytecie Narodowym im. Iwana Franki. Na Uniwersytecie Warszawskim jej mentorką będzie prof. Ewa Bulska, dyrektorka Centrum Nauk Biologiczno-Chemicznych. Współpraca między naukowcami z polskiego i ukraińskiego uniwersytetu trwa od dawna. Doktorantka na zaproszenie pani profesor brała w lipcu udział w szkole letniej poświęconej chemii analitycznej, metrologii i akredytacji, która odbywała się w Chęcinach. Teraz weźmie udział w pilotażowym badaniu pt. The diagnosis of SARS-CoV-2 using the chemical analysis of dried blood spots by means of LA-ICM-MS technique. – Jako chemik chcę opanować nowe metody przygotowania próbek, takie jak technika suchej plamki krwi i analiza metodą LA-ICP-MS. A jako naukowiec przyczynić się do rozwoju nauki, zwłaszcza medycyny, w zakresie diagnostyki SARS-CoV-2 – mówi Olga Dushna.

Naukowcy podejrzewają, że odpowiedź immunologiczna organizmu po szczepieniu lub po przechorowaniu COVID-19 może powodować zmiany w metabolizmie istotnych biologicznie pierwiastków, takich jak żelazo, selen, cynk czy miedź. – Dysponujemy kolekcją suchych plamek krwi zebranych w trakcie badań przesiewowych dotyczących liczby przeciwciał. Planujemy sprawdzić, na ile skład pierwiastkowy krwi koreluje z liczbą przeciwciał, a do tego będzie wykorzystana technika mikropróbkowania za pomocą ablacji laserowej – wyjaśnia prof. Bulska. Badacze będą stosować zaawansowane testy statystyczne pozwalające na określeniu poziomu korelacji składu pierwiastkowego z liczbą przeciwciał, czyli z odpowiedzią organizmu na kontakt z koronawirusem. – Jeśli znajdziemy takie korelacje, to poprzez szybką analizę składu pierwiastkowego będziemy mogli ocenić odpowiedź immunologiczną danej osoby – mówi profesor.

Program stypendialny dla studentów i początkujących naukowców z Ukrainy finansowany jest z funduszy norweskich i EOG w ramach Funduszu Współpracy Dwustronnej. Budżet konkursu stypendialnego wynosi 1,2 mln złotych. Warunki jego przeprowadzenia zostały zatwierdzone przez darczyńców – partnera programu Norweską Radę Badań (Research Council of Norway) oraz Wspólny Komitet ds. Współpracy Dwustronnej (Joint Committee for Bilateral Fund, JCBF).

Laureaci programu stypendialnego przyjechali lub przyjadą z 14 różnych uczelni i jednostek naukowych. W Polsce będą kontynuowali edukację lub badania w 16 ośrodkach.

Pełna lista jednostek

Stypendia trwają od 6 do 12 miesięcy. Maksymalna wysokość dofinansowania, o jakie można było wnioskować w tym konkursie, to 5 tysięcy złotych miesięcznie dla jednego studenta lub naukowca.

To kolejna inicjatywa NCN skierowana do ukraińskiego środowiska akademickiego i naukowego. Z poprzednich programów skorzystało 111 doświadczonych badaczek i badaczy.