Dobra edycja StG ERC

Europejska Rada ds. Badań (ERC) ogłosiła wyniki konkursu o Starting Grants 2021. Projekty zrealizuje ośmioro naukowców pracujących w polskich ośrodkach naukowych. Laureaci konkursu to również laureaci grantów NCN.

Od 2007 roku Europejska Rada ds. Badań przyznała Starting Grants 27 razy badaczkom i badaczom afiliowanym w polskich ośrodkach. Do grona laureatów prestiżowych grantów dołączyło właśnie osiem osób. Jest to rekordowa edycja dla Polski.

Dr hab. Michał Tomza z Uniwersytetu Warszawskiego, laureat Nagrody NCN 2020 i czterech grantów, w tym UWERTURA, który był przeznaczony dla osób planujących wystąpienie o finansowanie z ERC, zrealizuje projekt „Ultracold polyatomic molecules for controlled chemistry and precision physics”. – Celem badań jest zrozumienie i wykorzystanie rosnącej złożoności ultrazimnych cząsteczek wieloatomowych do badania podstaw chemii i fizyki. Zaproponujemy nowe cząsteczki oraz metody ich produkcji i kontroli, a także nowe zastosowania w kontrolowanej chemii i precyzyjnej spektroskopii. Realizacja projektu otworzy zimną chemię na nowe kwantowe efekty oraz przyniesie bezprecedensową złożoność do ultrazimnej fizyki, dając w ten sposób nowy wgląd w fizyczne podstawy chemii i podstawowe prawa natury – tłumaczy badacz.

Laureatami StG ERC z UW w tej edycji są także dr Dorota Skowron i dr Paweł Nowakowski. Dr Skowron jest astrofizyczką, była laureatką konkursu SONATA NCN. Celem projektu, na który otrzymała właśnie finansowanie, jest stworzenie nowej metody wykrywania pozasłonecznych układów planetarnych. – Metody, którymi dysponujemy, mają ograniczony zasięg, przez co większość odkrytych do tej pory planet pozasłonecznych znajduje się w naszym sąsiedztwie. Jeśli chcemy w pełni zrozumieć, jak powstają planety, musimy odkrywać je w rożnych środowiskach, czyli również w odległych częściach naszej Galaktyki, a najlepiej też w innych galaktykach. Metoda, którą zamierzam opracować, pozwoli nam właśnie odkrywać odległe układy planetarne – wyjaśnia.

Dr Paweł Nowakowski zajmuje się historią starożytną i epigrafiką epoki późnego antyku. Jest laureatem grantów PRELUDIUM i SONATA NCN. Finansowanany przez ERC projekt nosi tytuł “Masters of the stone: The stonecutters' workshops and the rise of the late antique epigraphical cultures (third-fifth century AD).

Dr hab. Kinga Kamieniarz-Gdula z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu zrealizuje badania „Alternative gene ends: the crosstalk of RNA cleavage and transcription termination. – Większość ludzkich genów ma kilka alternatywnych końców. Zazwyczaj alternatywny koniec moduluje funkcję genu, ale w niektórych wypadkach może skrajnie ją zmienić. Na przykład gen zapobiegający powstawaniu raka, może zacząć stymulować jego wzrost. Mój projekt ma na celu zrozumienie, co determinuje, który koniec genu jest wykorzystany w danych warunkach – mówi badaczka. Biolożka rok temu otrzymała EMBO Installation Grant. Jest laureatką grantu SONATA NCN.

Dr Karolina Ćwiek-Rogalska przeprowadzi badania „Recycling the German Ghosts. Resettlement Cultures in Poland, Czechia and Slovakia after 1945”. Badaczka jest kulturolożką i etnolożką, pracuje w Instytucie Slawistyki Polskiej Akademii Nauk. Realizowała grant MINIATURA, ostatnio otrzymała OPUS. Planuje zbadać m.in. jaką rolę odgrywały biurokracja i dokumentacja w pierwszych dekadach po wojnie w formowaniu się życia społecznego i politycznego na Pomorzu i w północnych Czechach oraz jak przetwarzała, wymazywała i odtwarzała niemiecką przeszłość. Tych obszarów w Polsce i Czechosłowacji dotyczy także jej StG ERC. – Stawiam sobie pytanie, co odkryjemy, jeśli uznamy wszystkie materialne pozostałości po osobach wysiedlonych za duchy, które pozwolą wydobyć na światło dzienne przeoczone aspekty przeszłości i umożliwić nam zrozumienie innych niż nasze doświadczeń. Skupię się na doświadczeniu osadników związanym z rzeczami pozostawionymi przez poprzednich mieszkańców: w tym przypadku przez wysiedlone osoby niemieckojęzyczne, zamieszkujące kiedyś w Polsce, Czechach i w Słowacji. Użycie języka i sposobów myślenia, które wiążemy ze światem duchów pomoże uchwycić istotny aspekt doświadczenia osadniczego, który wymykał się innym sposobom opisu lub był przez nie pomijany – tłumaczy.

Grant ERC otrzyma także dwóch badaczy z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dr Krzysztof Szade zrealizuje projekt “What does your blood remember? The memory of hematopoietic stem cells”. Dr Szade jest laureatem grantów PRELUDIUM i HARMONIA oraz konkursu MOZART na polsko-austriackie projekty badawcze, który był organizowany przez NCN we współpracy z agencją Austrian Science Fund – FWF.

Projekt LUMIFIELD dra hab. Szymona Chorążego będzie dotyczył poszukiwania nowej generacji wielofunkcyjnych materiałów molekularnych, których właściwości optyczne, w tym fotoluminescencja oraz kołowo spolaryzowana luminescencja, będą przełączane za pomocą szeregu bodźców fizycznych – pola magnetycznego, pola elektrycznego oraz promieniowania elektromagnetycznego (światła). – Celem projektu jest otrzymanie zaawansowanych przełączników wykorzystujących odpowiedź luminescencyjną i szereg bodźców zewnętrznych, dzięki czemu mogą one stać się podstawą pamięci optycznych o niezwykle wysokiej gęstości zapisu informacji. Spodziewana przełączalność efektów optycznych będzie indukowana poprzez wprowadzenie kilku właściwości optycznych, magnetycznych i elektrycznych w obrębie pojedynczego homogenicznego materiału zbudowanego z precyzyjnie dobranych komponentów molekularnych. Będę projektował i otrzymywał chiralne luminofory oparte na kompleksach metali przejściowych, a następnie odpowiednio je funkcjonalizował poprzez dobór dodatkowych bloków budulcowych, takich jak jony lantanowców czy polarne kationy organiczne – wyjaśnia laureat.

Starting Grant otrzymał także dr Piotr Dworczak na projekt „Inequality-aware Market Design”. Jego badania będą afiliowane w Fundacji Adeptów i Miłośników Ekonomii (FAME). Ekonomista jest wykonawcą w projekcie OPUS.

Wydział Fizyki UW, fot. M. Kaźmierczak Od grantu NCN do ERC

– Bez wsparcia i grantów NCN nie pracowałbym naukowo w Polsce i nie zdobyłbym grantu Europejskiej Rady ds. Badań dla polskiej jednostki naukowej – mówi dr hab. Michał Tomza.

Zdaniem dr Doroty Skowron, doświadczenie w kierowaniu grantem i zespołem badawczym, miały bardzo pozytywny wpływ na jej CV, które jest ważnym elementem w procesie oceny wniosku ERC. Dr hab. Kinga Kamieniarz-Gdula wyjaśnia, że grant SONATA BIS pomógł jej w uzyskaniu StG na dwa sposoby. – Po pierwsze, formuła konkursowa NCN jest bardzo podobna do ERC, co ułatwiło mi znacznie pisanie wniosku. Miałam to już „przećwiczone”. Po drugie, to że jestem kierownikiem grantu, a w jego ramach również promotorem w szkole doktorskiej, sprawiło, że panel i recenzenci nie mieli wątpliwości co do mojej samodzielności, umiejętności zarządzania zespołem i dojrzałości do podjęcia wyzwania, jakim jest grant ERC – mówi badaczka. W podobnym duchu wypowiada się dr hab. Szymon Chorąży, laureat trzech grantów NCN. – Pierwszy z grantów pozwolił mi na zainicjowanie własnej ścieżki badawczej, a kolejne na rozwinięcie warsztatu naukowego, zdobycie doświadczenia w samodzielnej pracy i kierowaniu grupą badawczą oraz uzyskanie cennych wyników. Bez tych grantów nie byłoby możliwe zaproponowanie tematu badawczego, realizowanego w ramach projektu ERC.

Impulsem do starania o grant może być także wcześniejsze niepowodzenie. Tak było w przypadku dr Karoliny Ćwiek-Rogalskiej, której wniosek o grant SONATA został odrzucony w drugim etapie. – Rzetelne, długie i inspirujące recenzje, wskazujące na potencjał przedstawionego tam pomysłu, skłoniły mnie do ubiegania się o grant ERC. Pamiętam, jak po ich przeczytaniu pomyślałam, że to jest właśnie ten projekt i jestem bardzo wdzięczna wszystkim anonimowym recenzentom tamtego wniosku – mówi.