– Niewielka liczba przyznanych grantów oraz niekonkurencyjne wynagrodzenia mogą przyczynić się do wyjazdu najzdolniejszych badaczy z Polski lub podjęcia przez nich decyzji o odejściu z sektora nauki. Takim negatywnym zjawiskom jako kraj musimy przeciwdziałać – piszą w liście do Ministra Edukacji i Nauki profesorowie Robert Hasterok i Zbigniew Błocki.
Prof. Robert Hasterok, przewodniczący Rady NCN i prof. Zbigniew Błocki, p.o. dyrektor NCN zwrócili się z apelem do prof. Przemysława Czarnka, ministra Edukacji i Nauki o zwiększenie budżetu NCN. Wnioskują o zwiększenie dotacji celowej dla Centrum o 300 mln zł i podmiotowej o 4,2 mln złotych. Termin wysłania listu zbiega się w czasie ze zbliżającym się planowaniem budżetu państwa na rok 2024.
Głównym celem Narodowego Centrum Nauki jest wspieranie najbardziej wartościowych badań podstawowych w Polsce poprzez finansowanie projektów badawczych, stypendiów i staży podoktorskich. Centrum w swojej ofercie posiada kilkanaście programów grantowych, jest bardzo aktywnym uczestnikiem programów Europejskiej Przestrzeni Badawczej, blisko współpracuje z wieloma czołowymi organizacjami finansującymi naukę na świecie.
Dyrektor i przewodniczący Rady NCN przypomnieli, że jeszcze kilka lat temu współczynnik sukcesu w konkursach NCN wynosił około 25%. Obecnie Centrum może finansować zaledwie około 13% wniosków zgłaszanych przez badaczki i badaczy, a bez istotnego zwiększenia nakładów sytuacja będzie się jeszcze pogarszać i współczynnik sukcesu w konkursach NCN może spaść poniżej 10%.
– Jesteśmy przekonani, że mając na celu długofalowy rozwój polskiej nauki, należy dążyć przynajmniej do powrotu na poziom finansowania w okolicach 25%. Dzięki temu NCN będzie miało możliwość wsparcia najwyższej jakości badań podstawowych, bardzo istotnych z perspektywy rozwoju państwa – napisali.
Przewodniczący Rady i p.o. dyrektor Centrum zwracają uwagę, że od lat rośnie kosztochłonność projektów badawczych, a jest to szczególnie widoczne w ostatnich edycjach konkursów NCN z powodu drastycznego wzrostu cen usług i materiałów, a także aparatury badawczej. – Otrzymujemy również coraz więcej sygnałów dotyczących zbyt niskich limitów wynagrodzeń oferowanych w grantach NCN, których wysokość jest nieadekwatna do obecnych kosztów życia. Niestety, ze względu na poziom naszej dotacji nie jesteśmy w stanie przeciwdziałać negatywnym skutkom tych efektów makroekonomicznych – dodają.
Wysokość dotacji celowej, którą dysponuje Centrum w coraz mniejszym stopniu odpowiada na zapotrzebowanie polskiego środowiska naukowego. W ciągu pięciu lat, od 2018 do 2023 r., kwota rocznej dotacji NCN wzrosła zaledwie o ok. 13%. W tym samym okresie roczna suma wnioskowanych przez naukowców funduszy w konkursach NCN wzrosła z ok. 5,4 mld zł w 2018 r. do ok. 8,6 mld zł w 2022 r, czyli aż o ok. 59%.
– Utrzymująca się wysoka liczba zgłaszanych corocznie wniosków wskazuje na duże zainteresowanie ofertą NCN i gotowość naukowców pracujących w Polsce do realizacji coraz ambitniejszych badań. Jednocześnie, niewielka liczba przyznanych grantów oraz niekonkurencyjne wynagrodzenia mogą przyczynić się do wyjazdu najzdolniejszych i wysoko wyspecjalizowanych badaczy z Polski lub podjęcia przez nich decyzji o odejściu z sektora nauki. Takim negatywnym zjawiskom jako kraj musimy przeciwdziałać – piszą autorzy listu do prof. Przemysława Czarnka.
List do szefa MEiN został wysłany 5 czerwca. Wzrost dotacji celowej na realizację zadań ustawowych Centrum na rok 2024 o 300 mln oznaczałby wzrost w stosunku do obecnego poziomu finansowania o 22%.
Zwiększenie finansowania badań, w tym budżetu NCN postuluje również Rada Główna Nauki i Szkolnictwa Wyższego w uchwale nr 44/2023 opiniującej pozytywnie plan działalności NCN na rok 2023. RGNiSW zaznacza, że „bez radykalnego zwiększenia finansowania badań, w tym budżetu NCN, nauce w Polsce grozi ogólna zapaść, w tym znaczne ograniczenie zadań realizowanych przez Narodowe Centrum Nauki.”
Podobnego zdania jest również prezydencka Rada ds. Szkolnictwa Wyższego, Nauki i Innowacji. Przewodniczący tego gremium w wywiadzie opublikowanym w „Forum Akademickim” w dniu 24 maja 2023 wskazuje, że Rada jest bezwzględnie za tym, by zwiększyć dotację dla NCN. Wsparcie w tej sprawie wyrazili również przewodniczący Zespołów Ekspertów NCN w liście do szefa MEIN wskazując, że „strat wynikających z chronicznego niedofinansowania badań naukowych nie da się nadrobić”.