Bartosz Szyszko, laureat Nagrody NCN 2025, wygłosi wykład pt. „Topologia chemiczna: od wiązania supełków na cząsteczkach do maszyn molekularnych”. Spotkanie online odbędzie się 17 grudnia o 18.00. Wydarzenie organizuje Copernicus Center.
Bartosz Szyszko, fot. Łukasz Bera/NCN
Dr hab. Bartosz Szyszko jest profesorem na Uniwersytecie Wrocławskim, specjalizuje się w chemii supramolekularnej. W październiku odebrał Nagrodę NCN za wybitne osiągnięcia.
– Chemicy zwykle badają molekuły powiązane klasycznymi wiązaniami kowalencyjnymi lub jonowymi, ja natomiast chciałem zająć się topologią chemiczną – mówi badacz. – W centrum zainteresowania tej dziedziny znajdują się układy, które tworzą całość dzięki nieoczywistemu sposobowi powiązania ich elementów.
Zespół naukowca zajmuje się syntezą i badaniem rotaksanów, katenanów i węzłów molekularnych – cząsteczek splecionych mechanicznie, przypominających ogniwa łańcucha. Takie układy mają zupełnie inne właściwości, dynamikę i reaktywność niż związki znane z klasycznej chemii. Osiągnięcia jego grupy obejmują m.in. opracowanie nowych metod tworzenia struktur o nietrywialnej topologii, w tym z wykorzystaniem klastrów jonów metali jako szablonów konstrukcyjnych. Naukowcy odkryli także nowy typ ruchu molekularnego w rotaksanach, nazwany „trzepotaniem”. – Zrozumienie zachowania pojedynczych molekuł połączonych mechanicznie, uzyskanie większej kontroli nad ich dynamiką oraz wyjaśnienie, dlaczego ulegają one określonym reakcjom w taki, a nie inny sposób, przybliża nas do etapu ich praktycznego wykorzystania w projektowaniu nowoczesnych, inteligentnych materiałów i nanomaszyn, których potencjalnych zastosowań być może nie potrafimy sobie jeszcze w pełni wyobrazić – dodaje.
Rotaksany już dziś wykorzystywane są do kontrolowanego uwalniania substancji aktywnych w organizmie oraz do otrzymywania materiałów żelowych zdolnych do zmiany objętości pod wpływem bodźców zewnętrznych, które znajdują zastosowanie między innymi w miękkiej robotyce. Badania naukowca mogą stanowić podstawę do tworzenia nowych, funkcjonalnych materiałów i urządzeń w nanoskali, np. czujników chemicznych, nośników substancji, elementów nanomaszyn czy inteligentnych katalizatorów.
Materiał filmowy o badaniach laureata.
Transmisja wykładu rozpocznie się 17 grudnia o 18.00.
To ostatni w tym roku wykład w serii „Nauka w Centrum”. W poprzednich tygodniach wystąpili Łucja Kowalewska i Maciej Stolarski. Cykl rozpoczęliśmy wykładami laureatów Nagrody NCN 2020. Do tej pory odbyło się 17 spotkań, zapisy wszystkich są dostępne online.
Bardzo dziękujemy Copernicus Center za organizację cyklu.