Rada NCN wprowadziła zmiany w wykazie paneli NCN, zbliżając jego konstrukcję do podziału stosowanego w Europejskiej Radzie ds. Badań (ERC). Zmieniona klasyfikacja będzie obowiązywać dla większości konkursów NCN od grudnia.

Rada NCN od dłuższego czasu prowadziła dyskusję na temat zmian w wykazie paneli NCN, szczególnie w naukach o życiu (NZ) oraz w naukach humanistycznych, społecznych i o sztuce (HS), aby lepiej dopasować ich strukturę do aktualnych realiów uprawiania nauki. W trakcie prac gremium uwzględniło potrzebę jak najlepszego dostosowania wykazu do tego, jaki obowiązuje w European Research Council (ERC) oraz przeanalizowało zgłaszane przez środowisko naukowe postulaty.

Podczas posiedzenia 5 września Rada NCN uchwałą nr 83/2024 zmieniła dotychczas obowiązujący wykaz paneli NCN, będący podstawą procesu oceny wniosków o finansowanie projektów badawczych. Uchwała nr 83/2024, wraz z załącznikiem.

Liczba paneli dyscyplin pozostaje taka sama, nadal będzie ich łącznie 26: sześć paneli w naukach humanistycznych, społecznych i o sztuce, jedenaście paneli w naukach ścisłych i technicznych oraz dziewięć paneli w naukach o życiu. Zmiany w wykazie dotyczą przede wszystkim struktury wewnątrz paneli.

Zmiany w panelach HS dotyczą przede wszystkim doprecyzowania opisów pomocniczych określeń identyfikujących (deskryptorów), a także wyodrębnienia lub przesunięcia niektórych zagadnień pomiędzy panelami, aby lepiej dopasować je do podpaneli i opisów poszczególnych deskryptorów. Utrzymano podział na sześć głównych paneli dziedzinowych, większe zmiany dotyczą opisów paneli HS3 „Wiedza o przeszłości” m.in. w kontekście nauk archeologicznych, HS5 „Prawo i nauki o polityce” gdzie m.in. uwzględniono nowe technologie w prawie i politykach publicznych, jak również HS2 „Kultura i twórczość kulturowa” w kontekście nauk o mediach i komunikacji społecznej.

Zmiany w obrębie paneli NZ to przede wszystkim dostosowanie wykazu do tego, jaki obowiązuje w ERC. Panele NZ zostały uporządkowane pod kątem rozproszenia dziedzinowego i obszarowego. Neurobiologia została skumulowana w jeden panel NZ5 „Neurobiologia i choroby układu nerwowego”, podobnie jak medycyna weterynaryjna w panelu NZ9 „Biotechnologia i inżynieria biosystemów”. Liczba paneli dziedzinowych pozostaje bez zmian, w siedmiu z nich Rada zwiększyła liczbę podpaneli.  Zmiany w panelach NZ to krok w kierunku innego spojrzenia na naukę, wyjście poza wąskie ramy dyscyplin, a zastosowanie rozwiązań ERC pozwoli na łatwiejsze przygotowanie wniosków grantowych ponad podziałami dyscyplinarnymi.

Rada NCN stoi na stanowisku, że zmiany w strukturze paneli ERC powinny być stale monitorowane, aby jak najlepiej dopasować do nich strukturę paneli NCN, również w obszarze nauk humanistycznych i społecznych. Takie podejście pomoże w dłuższej perspektywie zwiększyć szanse na sukcesy polskich naukowców w ubieganiu się o granty ERC.

Nowy wykaz paneli NCN będzie obowiązywać począwszy od konkursów międzynarodowych BiodivTransform, IMPRESS-U, Weave-UNISONO, w których nabór będzie realizowany  w 2025 roku, a dla konkursów krajowych – od konkursów ogłaszanych 16 grudnia 2024 r.

W agencjach partnerskich trwają nabory wniosków w konkursie Weave-UNISONO. Prosimy polskie zespoły badawcze o zwrócenie uwagi na terminy oraz zasady przygotowywania wniosków wspólnych i krajowych.

1. W konkursie Weave-UNISONO, w przypadku projektów badawczych, dla których wnioski wspólne zostaną złożone do szwajcarskiej agencji SNSF jako agencji wiodącej do 1 października 2024 r., wnioski krajowe do NCN należy wysłać w OSF w najbliższym możliwym terminie po złożeniu wniosku wspólnego do SNSF, nie później niż do 8 października 2024 r.

2. Od momentu rozpoczęcia prac nad wnioskiem krajowym w systemie OSF polski zespół badawczy ma 45 dni kalendarzowych na wypełnienie i wysłanie wniosku do NCN. Po upływie tego terminu wniosek zostanie zablokowany do edycji. W takim przypadku, jeżeli polski zespół badawczy nie wysłał wniosku do NCN, należy założyć i wypełnić nowy wniosek w systemie OSF. Może to wpłynąć na planowanie we wniosku krajowym budżetu na realizację zadań badawczych przez polskie zespoły badawcze (patrz pkt. 3 i 4).

UWAGA: Termin 45 dni dotyczy wyłącznie ważności formularza wniosku krajowego, nad którym rozpoczęto prace w systemie OSF. Wnioski krajowe w ramach programu Weave-UNISONO należy wysłać do NCN poprzez system OSF, w najbliższym możliwym terminie po złożeniu wniosku wspólnego do agencji wiodącej, nie dłuższym niż 7 dni kalendarzowych.

3. We wnioskach krajowych, nad którymi prace zostaną rozpoczęte w systemie OSF:

• do dnia 30 września 2024 r. (włącznie) – możliwe jest zaplanowanie realizacji projektów badawczych przez polskie zespoły badawcze począwszy od 2025 r. Lata kosztorysu w zależności od czasu realizacji projektu będą obejmować:
  • 2025-2026 dla projektów dwuletnich
  • 2025-2026-2027 dla projektów trzyletnich
  • 2025-2026-2027-2028 dla projektów czteroletnich;
• od dnia 1 października 2024 r. (włącznie) – możliwe jest zaplanowanie realizacji projektów badawczych przez polskie zespoły badawcze począwszy od 2026 r. Lata kosztorysu w zależności od czasu realizacji projektu będą obejmować:
  • 2026-2027 dla projektów dwuletnich
  • 2026-2027-2028 dla projektów trzyletnich
  • 2026-2027-2028-2029 dla projektów czteroletnich.

4. W przypadku wniosków wspólnych składanych do agencji wiodących, w których zaplanowano kosztorysy zespołów polskich od roku 2025, należy upewnić się, że:

• prace nad wnioskiem krajowym w systemie OSF zostaną rozpoczęte przed 30 września 2024 r.;
• wniosek krajowy zostanie wysłany do NCN w ciągu 45 dni od rozpoczęcia nad nim prac w systemie OSF.

Jeśli prace nad wnioskiem krajowym w OSF zostaną rozpoczęte przed 30 września 2024 r., z realizacją projektu zaplanowaną począwszy od 2025 r., a wniosek krajowy nie zostanie wypełniony i wysłany w ciągu 45 dni od rozpoczęcia nad nim pracy w OSF, to konieczne będzie rozpoczęcie prac nad nowym wnioskiem. W nowym wniosku krajowym (ze względu na to, że prace nad nim w systemie OSF rozpoczną się po 1 października 2024 r.) możliwe będzie zaplanowanie realizacji projektu badawczego począwszy od 2026 r. Jeśli wcześniej do agencji wiodącej złożony został projekt zakładający rozpoczęcie finansowania w 2025 r., spowoduje to niespójność między informacjami ujętymi we wniosku krajowym z danymi zawartymi we wniosku wspólnym, której skutkiem może być odrzucenie wniosku z powodu niespełnienia wymogów formalnych.

5. Kurs euro, po jakim należy wyliczyć budżet polskiej części projektu we wniosku wspólnym:

• dla wniosków wspólnych, dla których wnioski krajowe zostaną założone i wysłane w systemie OSF do 31.12.2024 r.: 1 EUR=4,5940 PLN;
• dla wniosków wspólnych, dla których wnioski krajowe zostaną założone i wysłane w systemie OSF po 1.01.2025 r.: 1 EUR= 4,2717 PLN;

6. Wszystkie wnioski krajowe, nad którymi prace w systemie OSF zostaną rozpoczęte w 2024 roku, z kursem euro 1 EUR=4,5940 PLN.; muszą zostać wysłane w systemie OSF do dnia 31 grudnia 2024 r. do godz. 23:59:59. W przeciwnym razie, konieczne będzie rozpoczęcie prac nad nowym wnioskiem, z kursem euro 1 EUR= 4,2717 PLN. Jeśli wcześniej do agencji wiodącej złożony zostanie wniosek wspólny, z budżetem polskiej części projektu wyliczonym po innym kursie euro, spowoduje to niespójność między informacjami ujętymi we wniosku krajowym z danymi zawartymi we wniosku wspólnym, której skutkiem może być odrzucenie wniosku z powodu niespełnienia wymogów formalnych.

Otwieramy nabór wniosków w konkursach na projekty badawcze OPUS 28+LAP/Weave i SONATA 20. Łączny budżet obu konkursów to 600 mln złotych. Na wnioski naukowców czekamy do 16 grudnia.

OPUS to największy program grantowy Narodowego Centrum Nauki, który umożliwia naukowcom  realizację projektów badawczych w polskich jednostkach naukowych. Jest otwarty dla wszystkich, niezależnie od doświadczenia i stażu naukowego kierownika projektu. W OPUS, podobnie jak w pozostałych konkursach Narodowego Centrum Nauki, można ubiegać się o finansowanie projektów ze wszystkich dziedzin nauki.

W każdej edycji konkursu OPUS naukowcy mogą wnioskować o środki na projekty krajowe, ale także projekty realizowane we współpracy z partnerami z zagranicznych instytucji naukowych lub z wykorzystaniem przez polskie zespoły badawcze wielkich międzynarodowych urządzeń badawczych. We wrześniowej edycji konkursu OPUS dodatkowo otwieramy ścieżkę LAP w ramach programu Weave – dzięki niej polscy naukowcy mogą otrzymać środki na projekty realizowane we współpracy z partnerami z Austrii, Czech, Słowenii, Niemiec, Szwajcarii, Luksemburga lub Belgii-Flandrii, którzy występują równolegle o środki finansowe na realizację tych projektów do właściwych dla danego kraju instytucji finansujących. W takiej konfiguracji wnioski LAP oceniają zespoły ekspertów NCN, zaś agencje zagraniczne akceptują wyniki tej oceny i na jej podstawie przyznają środki zespołom partnerskim.

Projekty OPUS można planować na 12, 24, 36 lub 48 miesięcy, projekty OPUS LAP na 24, 36 lub 48 miesięcy, w zależności od kraju rezydencji zespołu partnerskiego. Nie ma górnego limitu finansowania na jeden projekt. Granty można przeznaczyć na wynagrodzenia dla kierownika i członków zespołu, stypendia, zakup aparatury, urządzeń, oprogramowania, materiałów i usług oraz wyjazdy służbowe, wizyty i konsultacje.

Budżet konkusu OPUS 28+LAP/Weave to 450 mln zł. Ogłoszenie OPUS 28+LAP/Weave.

Konkurs SONATA jest przeznaczony dla naukowców, którzy uzyskali stopień doktora w okresie od 2 do 7 lat przed rokiem wystąpienia z wnioskiem, czyli między 1 stycznia 2017 do 31 grudnia 2022. Okres ten może zostać przedłużony w określonych przypadkach, np. o czas przebywania na zwolnieniach lub poświęcony opiece nad dziećmi. Kierownicy projektów muszą mieć w swoim dorobku co najmniej jedną opublikowaną lub przyjętą do druku pracę, lub przynajmniej jedno dokonanie artystyczne/artystyczno-naukowe. Projekty SONATA można planować na 12, 24 lub 36 miesięcy. W skład zespołu badawczego, oprócz kierownika projektu, mogą wejść dodatkowi wykonawcy, w tym studenci i doktoranci oraz osoby na stanowisku typu post-doc. Kierownikiem projektu w konkursie SONATA można być tylko raz.

Budżet konkursu SONATA 20 to 150 mln zł. Ogłoszenie SONATA 20. 

Zmiany dotyczące stanowisk post-doc

Wrześniowe otwarcie konkursów NCN przynosi ze sobą istotne zmiany w regulaminie finansowania projektów. Rada NCN reagując na głosy płynące ze środowiska, podjęła decyzję o zmianach dotyczących zatrudnienia na stanowisku typu post-doc. Do tej pory zatrudnieni w tej formie mogli być naukowcy do 7 lat po uzyskaniu stopnia doktora (z możliwością przedłużenia o udokumentowane przerwy w karierze), teraz okres ten został przedłużony do 12 lat. Dodatkowo, do konkursu na stanowisko typu post-doc będzie mogła przystąpić osoba, dla której kierownik projektu był promotorem lub promotorem pomocniczym rozprawy doktorskiej (co wcześniej było niemożliwe), po spełnieniu innych warunków regulaminowych.

Ocena wniosków i wyniki

Wnioski złożone w konkursach OPUS 28+LAP/Weave  i SONATA 20 będą oceniane według projakościowej dwustopniowej procedury oceny merytorycznej peer-review. W pierwszym etapie oceny wnioski opiniuje niezależnie co najmniej dwóch członków zespołów ekspertów, powołanych przez Radę NCN do oceny wniosków. Ocenę wniosku ustala kolegialnie zespół na pierwszym posiedzeniu panelowym. Wnioski skierowane do II etapu oceny są opiniowane indywidualnie przez co najmniej dwóch recenzentów, czyli naukowców specjalizujących się w tematyce wniosku. Ostateczną ocenę dla każdego wniosku po II etapie ponownie ustala cały zespół ekspertów, podczas drugiego posiedzenia panelowego, uwzględniając przy tym indywidualne opinie recenzentów. Wynikiem prac zespołu jest lista rankingowa, ze wskazaniem wniosków rekomendowanych do finansowania.

Ogłoszenie wyników konkursów OPUS 28 i SONATA 20 nastąpi w terminie do 6 miesięcy od momentu zamknięcia naboru wniosków, a więc do czerwca 2025. Ogłoszenie wyników dla projektów OPUS LAP będzie odbywać się w zależności od terminu zatwierdzania oceny przez agencje partnerskie, najpóźniej do listopada 2025.

We współpracy z Europejskim Partnerstwem na rzecz Bioróżnorodności (Biodiversa+) ogłaszamy konkurs BiodivTransform and Transformative Change na międzynarodowe projekty badawcze dotyczące różnorodności biologicznej i zmian transformacyjnych.

Celem konkursu jest identyfikacja, analiza i zrozumienie procesów transformacji, które mogą zahamować i odwrócić spadek bioróżnorodności. Proponowane projekty badawcze powinny generować wiedzę w celu ochrony różnorodności biologicznej i ekosystemów. Ponadto projekty powinny zademonstrować jakie korzyści dla ludzi mogą nieść transformacyjne zmiany hamujące i odwracające spadek różnorodności biologicznej.

O finansowanie w konkursie mogą starać się konsorcja międzynarodowe, składające się z co najmniej 3 zespołów badawczych pochodzących z co najmniej 3 krajów biorących udział w konkursie. Kierownik polskiego zespołu musi posiadać co najmniej stopień naukowy doktora.

Kraje uczestniczące w konkursie: Austria, Belgia, Bułgaria, Brazylia, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Islandia, Izrael, Litwa, Łotwa, Mołdawia, Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia, Republika Południowej Afryki, Rumunia,  Słowacja, Słowenia, Szwajcaria, Szwecja, Tajwan, Tunezja, Turcja, Węgry, Włochy, Wyspy Owcze.

Termin składania wniosków wstępnych (pre-proposals) mija 8 listopada 2024 r. o godz. 15.00, a wspólnych wniosków pełnych (full-proposals) 11 kwietnia 2025 r. o godz. 15.00. Kierownik projektu po stronie polskiej zobowiązany jest również do przygotowania wniosku krajowego dotyczącego polskiej części projektu w systemie OSF.

Wyniki konkursu zostaną opublikowane na koniec września 2025 r.

Zapraszamy do zapoznania się z pełną treścią ogłoszenia i dokumentacją konkursową dostępną na stronie Partnerstwa Biodiversa+ oraz na stronie NCN.

Narodowe Centrum Nauki zaprasza na webinar szkoleniowy dla pracowników jednostek naukowych zaangażowanych w obsługę administracyjną projektów badawczych, staży i stypendiów finansowanych przez Narodowe Centrum Nauki.

Spotkanie odbędzie się 8 października 2024 r. o godz. 10:00 za pośrednictwem platformy Clickmeeting. Podczas webinaru zostaną przybliżone zagadnienia związane z realizacją projektu badawczego, takie jak: aplikowanie do konkursów NCN, podpisanie umowy o realizację projektu, aneksowanie umów, raportowanie w projekcie oraz zagadnienia z zakresu wynagrodzeń i stypendiów w projektach NCN oraz kontroli projektu w jednostce.

Szkolenie poprowadzą pracownicy NCN bezpośrednio zaangażowani w proces obsługi i rozliczenia projektów badawczych.

W celu zapewnienia wysokiej jakości spotkania oraz komfortu kontaktu z Państwem planowana liczba uczestników została ograniczona do 40 osób. Przy rekrutacji decydować będzie kolejność zgłoszeń, niemniej jednak zastrzegamy pierwszeństwo kwalifikacji dla pracowników jednostek, którzy do tej pory nie brali udziału w warsztatach.

Zgłoszenia przyjmowane będą do dnia 20 września 2024 r. za pośrednictwem formularza zgłoszeniowego. Potwierdzenie udziału zostanie przesłane do Państwa drogą e-mailową po zakończeniu naboru zgłoszeń. Zwracamy uwagę, że samo wysłanie zgłoszenia na webinar nie stanowi potwierdzenia udziału.

– Projekt budżetu (państwa) stoi z w jawnej sprzeczności z publicznymi zapewnieniami o konieczności zwiększenia finansowania NCN – napisała Rada NCN w uchwale z 5 września. Członkowie gremium podkreślili, że do stabilnego rozwoju działalności naukowej w Polsce niezbędny jest długofalowy wzrost nakładów na NCN.

W projekcie ustawy budżetowej państwa na rok 2025, przyjętym przez Radę Ministrów 28 sierpnia, przewidziano, że NCN otrzyma w przyszłym roku na swoją działalność 1,648 mld zł. Jest to suma niemal identyczna jak ta, jaką Centrum dysponuje obecnie. Tegoroczna dotacja – po uwzględnieniu 200 mln przekazanych NCN wiosną przez MNiSW – wyniosła 1,643 mld zł.

– Projekt budżetu stoi zatem w jawnej sprzeczności z publicznymi zapewnieniami o konieczności zwiększenia finansowania NCN – napisali członkowie Rady NCN w uchwale z 5 września.

Rada NCN zaapelowała zatem o „zmiany w projekcie i zwiększenie nakładów na finansowanie badań przez Narodowe Centrum Nauki o kolejne 300 mln zł oraz o 2 mln zł na wynagrodzenia pracowników w 2025 roku i w latach następnych”. – Takie zmiany powinny ustabilizować sytuację finansową Centrum i umożliwić wsparcie najwyższej jakości badań naukowych prowadzonych w Polsce – napisano.

Podkreślono, że w przypadku braku odpowiedniego zwiększenia nakładów na działalność Centrum, „Rada NCN po konsultacji z dyrektorem NCN rozważy zawieszenie konkursów MINIATURA i SONATINA oraz rezygnację z prac nad kolejną edycją programu POLONEZ współfinansowanego przez Komisję Europejską. Ponadto Rada NCN rozważy ograniczenie liczby przeprowadzanych konkursów OPUS do jednego rocznie, a MAESTRO raz na dwa lata.”

W uchwale Rady zwrócono uwagę także, że wynagrodzenia pracowników agencji nie są adekwatne do ich kompetencji i sytuacji na rynku pracy. – Centrum zatrudnia wykwalifikowaną kadrę, a na wielu stanowiskach wymagany jest stopień doktora. Trudne jest pozyskanie nowych i utrzymanie już zatrudnionych pracowników, jeśli obecnie średni poziom wynagrodzeń pracowników NCN jest o 25% niższy od średniego wynagrodzenia w Krakowie – podkreślono.

Webinaria dotyczące Polityki Open Access (OA) oraz planów zarządzania danymi badawczymi zostały przesunięte na nowe terminy, zgodnie z poniższym harmonogramem:

• webinarium pierwotnie zaplanowane na 17 września 2024 r. odbędzie się 3 października 2024 r.
• webinarium pierwotnie zaplanowane na 18 września 2024 r. zostaje przesunięte na 4 października 2024 r.

Godziny szkoleń pozostają bez zmian. Webinaria zostaną przeprowadzone w języku angielskim.

Dodatkowo, w dniu 2 października 2024 r. w godz. 10:00-12:00 zostanie zorganizowane webinarium w języku polskim dotyczące Polityki OA.

Przepraszamy za wszelkie niedogodności wynikające z tej zmiany. Nowe terminy pozwolą nam lepiej dostosować treści webinariów do aktualnego stanu wiedzy oraz okoliczności, co przyczyni się do zapewnienia lepszego wsparcia w zakresie Polityki OA i zarządzania danymi badawczymi.

W razie pytań prosimy o kontakt z Zespołem ds. Otwartej Nauki

Pokaż numer

Linki do webinariów zostaną udostępnione na dwa tygodnie przed planowanymi szkoleniami w aktualnościach na stronie https://ncn.gov.pl/ oraz w kalendarzu szkoleń.

Dr Piotr Alexandrowicz, historyk prawa z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i dr Łukasz Bola z Instytutu Psychologii Polskiej Akademii Nauk dołączyli do grona laureatów Starting Grants ERC. Badacze realizują również projekty NCN.

Starting Grant ERC mogą otrzymać naukowcy od 2 do 7 lat po doktoracie, na projekt trwający do 5 lat. Przyznawane są na realizację ryzykownych, ale potencjalnie przełomowych projektów badawczych.

Badanie plastyczności mózgu u osób niewidomych

Dr Łukasz Bola

Dr Łukasz Bola z Instytutu Psychologii PAN otrzymał finansowanie z ERC na realizację projektu BLINDBRAIN. Jego projekt będzie dotyczył plastyczności mózgu u osób niewidomych od urodzenia. – Duża część ludzkiego mózgu jest genetycznie zaprogramowana do obsługi zmysłu wzroku. W mojej pracy badam, co te obszary robią u osób niewidomych, które, siłą rzeczy, nie wykorzystują kory wzrokowej tak, jak osoby widzące. Pozwala mi to zrozumieć, jak mózg adaptuje się do nowych wyzwań – wyjaśnia badacz.

W ostatnich latach, badania neuroobrazowe prowadzone z udziałem osób niewidomych pokazały, że obszary wzrokowe osób niewidomych aktywują się w odpowiedzi na bodźce językowe, takie jak słowa i zdania. Zdobywca grantu ERC chce poznać mechanizmy, które mogą leżeć u podstaw tego typu aktywacji. – Czy usłyszenie np. słowa „jabłko” prowadzi do pojawienia się w obszarach wzrokowych osoby niewidomej stosunkowo prostej, przestrzennej reprezentacji małego i okrągłego obiektu? Taki wynik sugerowałby, że obszary te zachowują do pewnego stopnia swoje typowe funkcje, takie jak ocena wielkości i kształtu obiektów, nawet u osób niewidomych. Może być jednak tak, że obserwowane w tych obszarach aktywacje są związane z reprezentacją bardziej abstrakcyjnej wiedzy – przykładowo tego, że jabłka nie rosną na Antarktydzie albo że usłyszane słowo jest rzeczownikiem. Tego typu rezultat byłby dowodem na to, że obszary wzrokowe mogą u osób niewidomych zajmować się zupełnie innymi zadaniami niż u osób widzących. Byłaby to rewolucja w naszym rozumieniu plastyczności ludzkiego mózgu – opowiada naukowiec.

Dr Bola jest autorem kilkudziesięciu publikacji w czołowych, międzynarodowych czasopismach. Był na stażach naukowych na Uniwersytecie w Glasgow oraz na Harvardzie.

Grant na zbadanie paratekstów

Dr Piotr Alexandrowicz Dr Piotr Alexandrowicz otrzymał finansowanie na badania pod tytułem PetrIUS: „Petryfikacja ius commune poprzez drukowane parateksty”. Celem projektu jest zbadanie historii i funkcji drukowanych marginaliów w najważniejszych starodrukach prawniczych. Zbiory prawa rzymskiego i kanonicznego były wydawane drukiem na wzór rękopisów: tekst normatywny w centrum strony, zaś na marginesach glosy, wyjaśnienia, streszczenia czy kazusy. Te „parateksty” umieszczone na marginesach drukowanych książek prawniczych nie były do tej pory szerzej analizowane. Zbadanie ich może dostarczyć cennej wiedzy na temat relacji między drukarzami a prawnikami, na temat stosowania prawa, interpretacji prawniczej i edukacji prawniczej w okresie wczesnonowożytnym. Parateksty można także analizować jako narzędzia komunikacji prawniczej. – Planujemy wykorzystać między innymi narzędzia służące do przetwarzania języka naturalnego by szybko i efektywnie porównywać tysiące paratekstów, śledzić ich ewolucję oraz szukać odesłań do nich w ówczesnej literaturze prawniczej – tłumaczy badacz.

Piotr Alexandrowicz pracuje na Wydziale Prawa i Administracji UAM. Publikował w szczególności na temat recepcji prawa rzymskiego w średniowiecznym prawie kanonicznym, na temat wczesnonowożytnego prawa porównawczego oraz na temat streszczeń w drukowanych Dekretałach Grzegorza IX.

Wcześniejsze doświadczenie z NCN

Obaj badacze są laureatami wielu nagród i wyróżnień. Dr Piotr Alexandrowicz jest kierownikiem trzech projektów NCN. – Dzięki tym projektom mogłem odważnie wejść w międzynarodowe środowisko historyków prawa, a dzięki temu nawiązać cenne kontakty i skutecznie upowszechniać wyniki moich badań. To dzięki NCN mogłem też i mogę kontynuować moją pracę naukową po doktoracie. Od 2020 roku jestem zatrudniony na etatach związanych z realizacją projektów – nie mam pojęcia, co i gdzie bym robił dzisiaj, gdyby nie NCN – mówi badacz.

Dr Łukasz Bola dzięki wsparciu Narodowego Centrum Nauki oraz Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej powrócił do Polski, po okresie pracy na Harvardzie. Kierował także trzema projektami NCN. Jak sam mówi, doświadczenie w krajowych konkursach grantowych było „niezwykle pomocne” podczas starania się o grant ERC. – Podstawa to oryginalny pomysł badawczy, a także wiarygodność osoby wnioskującej o grant – mówi naukowiec. Dodaje, że ważne jest też wsparcie instytucjonalne. Wymienia inicjatywy mentoringowe prowadzone przez KPK Programów Badawczych UE, a także panele próbne i konsultacje z ekspertami organizowane przez Biuro Doskonałości Naukowej PAN.

Narodowe Centrum Nauki wesprze Agencję Badań Medycznych w organizacji konkursów na finansowanie badań podstawowych w naukach medycznych i naukach o zdrowiu. Porozumienie w tej sprawie podpisali 4 września w Krakowie prof. Krzysztof Jóźwiak i prof. Wojciech Fendler, szefowie obu agencji.

prof. Krzysztof Jóźwiak, prof. Wojciech Fendler

Agencja Badań Medycznych odpowiada za rozwój badań w dziedzinie nauk medycznych i nauk o zdrowiu. Dofinansowuje badania naukowe i prace rozwojowe w tych dziedzinach oraz projekty interdyscyplinarne, wyłonione w drodze konkursu, ze szczególnym uwzględnieniem badań klinicznych, obserwacyjnych i epidemiologicznych oraz eksperymentów badawczych. Działa od pięciu lat.

Narodowe Centrum Nauki od początku swojego istnienia przyznało blisko 30 tysięcy grantów na łączną kwotę niemal 16 miliardów złotych. Centrum finansuje projekty obejmujące cały obszar badań z zakresu nauk humanistycznych, społecznych i sztuce, nauk o życiu oraz ścisłych i technicznych.

W trakcie najbliższych konkursów z zakresu badań podstawowych ABM chce skorzystać z wiedzy NCN. Zgodnie z porozumieniem zawartym 4 września, pracownicy NCN doradzą ABM w organizacji konkursów, przeprowadzą szkolenia z prowadzenia paneli oceny wniosków oraz będą rekomendowali kandydatów na ekspertów zewnętrznych recenzujących wnioski.

– Jako przedstawicielka grupy naukowców, którzy łączą nauki podstawowe z klinicznymi, myślę, że to porozumienie jest bardzo ważne dla rozwoju nauk biomedycznych. Liczę, że nasza współpraca da wsparcie sporej grupie badaczy, którzy działają na styku między tym, co jest praktyczne i tym, co jest teoretyczne – mówi prof. Anetta Undas, przewodnicząca Rady NCN.

prof. Wojciech Fendler, prof. Anetta Undas, prof. Krzysztof Jóźwiak

Pierwsze efekty współpracy będą widoczne przy organizacji konkursu na badania translacyjne, zaplanowanego przez ABM na grudzień tego roku. – NCN wspiera naukę dobrej jakości. To doświadczenie będzie nieocenionym wsparciem dla ABM. Liczymy, że grudniowy konkurs pozwoli najlepszym zespołom badawczym przejść ze swoimi odkryciami drogę od laboratorium do łóżka pacjenta – mówi prof. Wojciech Fendler, prezes Agencji Badań Medycznych.

Prof. Krzysztof Jóźwiak, dyrektor Narodowego Centrum Nauki zwraca uwagę, że „nauka jest jedna” i to porozumienie może być wstępem do ściślejszej współpracy między obiema instytucjami. – Adresatami jednej i drugiej agencji są polscy naukowcy. W przypadku NCN – ze wszystkich dziedzin nauki, w przypadku ABM lekarze klinicyści. Bardzo liczymy, że w przyszłości to porozumienie zaowocuje konkursami organizowanymi w obszarze medycyny translacyjnej, który interesuje jedną i drugą agencję – mówi szef NCN.

Naukowcy z Uniwersytetu Jagiellońskiego otrzymali grant w konkursie IMPRESS-U na badania nad właściwościami sił działających między składnikami jąder atomowych, które zrealizują we współpracy z naukowcami ze Stanów Zjednoczonych i Ukrainy. Budżet polskiej części projektu to ponad 800 tys. zł.

Konkurs International Multilateral Partnerships for Resilient Education and Science System in Ukraine (IMPRESS-U) to program umożliwiający polskim naukowcom sfinansowanie współpracy badawczej z naukowcami ze Stanów Zjednoczonych i Ukrainy, z opcjonalnym udziałem naukowców z krajów bałtyckich, tj. Litwy, Łotwy i Estonii.

Celem IMPRESS-U jest wspieranie wybitnych badań naukowych i technicznych oraz edukacji i innowacji poprzez współpracę międzynarodową, a także promowanie i stymulowanie integracji ukraińskich naukowców z globalnym środowiskiem naukowym. Inicjatorem programu jest amerykańska National Science Foundation, agencja rządu amerykańskiego finansująca badania naukowe oraz działania edukacyjne.

IMPRESS-U oparty jest na formule agencji wiodącej, co oznacza, że wniosek przygotowany wspólnie przez wszystkich partnerów projektu musi zostać złożony do NSF i tam jest oceniany merytorycznie, łącznie z innymi wnioskami składanymi do programu EAGER. Agencje partnerskie (w tym NCN) przyznają finansowanie krajowym zespołom na podstawie rekomendacji NSF.

W konkursie finansowane są projekty trwające 24 miesiące, których kierownikami są naukowcy posiadający co najmniej stopień doktora.

Oddziaływania jądrowe pod lupą

Dziewiąty grant IMPRESS-U finansowany przez NCN otrzymał zespół naukowców pod kierownictwem prof. Jacka Golaka z Instytutu Fizyki im. M. Smoluchowskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Na realizację polskiej części projektu pt. „Prądy dwuciałowe w rozpraszaniu elektronów i neutrin na tarczach kilkunukleonowych” w ciągu najbliższych dwóch lat Narodowe Centrum Nauki przekaże ponad 800 tys. zł.

Prof. Jacek Golak, fot. archiwum prywatne Prof. Golak wraz z grupą badawczą z Zakładu Teorii Układów Jądrowych na co dzień zajmuje się badaniem właściwości sił działających między składnikami jąder atomowych – protonami i neutronami oraz innymi cząstkami subatomowymi. Siły te są odpowiedzialne za to, że istnieją takie, a nie inne jądra atomowe oraz decydują o mechanizmach reakcji jądrowych i rozpadów promieniotwórczych, w tym tych kluczowych dla energetyki jądrowej albo terapii nowotworów za pomocą promieniowania. 

– W praktyce oznacza to, że budujemy cały ciąg programów komputerowych, które dla zadanego modelu matematycznego oddziaływań jądrowych pozwalają policzyć wielkości, które można porównać z wynikami eksperymentów wykonywanych na całym świecie. Dzięki temu porównaniu możemy ocenić jakość danego modelu teoretycznego i poprzez jego dopracowywanie dążyć do zrozumienia zjawisk w jądrach atomowych – wyjaśnia prof. Jacek Golak.

W projekcie IMPRESS-U naukowcy z Polski będą współpracować z amerykańskim zespołem pod kierownictwem prof. Wayne’a Polyzou z University of Iowa oraz zespołem ukraińskim pod kierownictwem prof. Oleksandra Shebeko z Kharkov Institute of Physics and Technology.

– O złożeniu wniosku w konkursie IMPRESS-U zdecydowaliśmy wspólnie ze wszystkimi partnerami projektu. Znaliśmy się i współpracowaliśmy ze sobą już wcześniej, mamy wspólne publikacje, spotykamy się na międzynarodowych konferencjach, obaj profesorowie gościli u nas w Krakowie. Formuła IMPRESS-U bardzo nam odpowiadała i stała się impulsem do przyspieszenia i zacieśnienia naszej współpracy. Ważne dla nas było także to, że realizując projekt możemy wesprzeć naukę i środowisko akademickie w Ukrainie, które są zaangażowane w długotrwałą, wyniszczającą wojnę – dodaje kierownik polskiego zespołu.

Polscy, amerykańscy i ukraińscy naukowcy będą pracować nad lepszym poznaniem mechanizmów oddziaływania elektronów i neutrin z jądrami atomowymi. Skupią się przede wszystkim na wyprowadzeniu i wykorzystaniu oddziaływań relatywistycznych i spójnych z nimi prądów jądrowych (w tym prądów dwunukleonowych) w rozpraszaniu elektronów i neutrin na tarczach kilkunukleonowych.

Amerykański partner projektu IMPRESS-U jest uznanym ekspertem w dziedzinie relatywistycznej mechaniki kwantowej, partnerzy ukraińscy mają doświadczenie w konstruowaniu modeli oddziaływań nukleon-nukleon. Prace będzie wspierać ekspert zewnętrzny, prof. Hiroyuki Kamada z japońskiego Research Center for Nuclear Physics (RCNP) w Osace, który wykonuje obliczenia z relatywistycznymi oddziaływaniami jądrowymi.

Zadaniem polskiego zespołu będzie połączenie tych wszystkich składowych w jedną całość i wykonanie obliczeń dla reakcji rozpraszania elektronów i neutrin na najlżejszych jądrach atomowych. Specjalny nacisk zostanie położony na tzw. prądy dwunukleonowe, które są ściśle powiązane z własnościami oddziaływania nukleon-nukleon. Naukowcy z UJ mają duże doświadczenie w budowaniu relatywistycznych potencjałów nukleon-nukleon, wykorzystywaniu wielkości polaryzacyjnych do analizy właściwości neutronów oraz w badaniu fizyki układów kilku nukleonów. Mentorem grupy i uczestnikiem prac badawczych jest prof. Henryk Witała, zajmujący się tymi zagadnieniami badawczymi od lat 80. XX wieku, uhonorowany w tym roku za swoje osiągnięcia Medalem Faddeeva ustanowionym w 2016 roku wspólnie przez Topical Group on Few-Body Systems & Multiparticle Dynamics (GFB) of the American Physical Society oraz European Research Committee on Few-Body Problems in Physics.

Głównym efektem wspólnego projektu IMPRESS-U będzie opracowanie nowego modelu oddziaływań jądrowych.

– Liczymy, że wykonane przez nas obliczenia staną się podstawą do planowania nowych eksperymentów i analizy danych doświadczalnych. Nasz projekt będzie także ważnym doświadczeniem dla młodszych kolegów – podkreśla prof. Jacek Golak.