W przyszłym roku rozpoczynamy korzystanie ze środków pochodzących z obligacji skarbowych, przyznanych Narodowemu Centrum Nauki przez premiera RP na finansowanie zadań statutowych. Pieniądze zasilą budżety konkursów skierowanych do młodych badaczek i badaczy.

Uruchomienie obligacji pozwoli sfinansować więcej projektów, niż wynikałoby to z wysokości samej dotacji budżetowej.

5 grudnia Sejm przyjął ustawę budżetową na 2026 rok, utrzymując dotację celową dla NCN na poziomie 1,68 mld zł. Oznacza to, że współczynnik sukcesu w naszych konkursach pozostanie na niesatysfakcjonującym poziomie. Obecnie na stu naukowców składających wnioski, grant otrzymuje zaledwie kilkunastu.

Zbyt mały budżet na projekty naukowe ogranicza potencjał badawczy i osłabia konkurencyjność kraju. Każdy odrzucony z powodu braku środków wniosek to także ryzyko, że zdolni naukowcy będą szukać możliwości rozwoju poza nauką. Dlatego, chcąc wykorzystać wszystkie dostępne nam możliwości wsparcia środowiska naukowego, zdecydowaliśmy o jak najszybszym przeznaczeniu tych dodatkowych funduszy na bieżącą działalność.

Przypomnijmy: w listopadzie 2024 roku premier RP Donald Tusk zapowiedział przekazanie NCN papierów skarbowych o nominalnej wartości 500 mln zł. Te aktywa finansowe wpłynęły na konto agencji kilka tygodni później. Po rozstrzygnięciu kwestii formalnoprawnych przez Ministerstwo Finansów oraz Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, droga do ich wykorzystania została otwarta. NCN może uwzględnić środki w swoim budżecie oraz wykorzystać je zgodnie z oczekiwaniami środowiska naukowego oraz uzgodnionym harmonogramem.

Zakładamy, że środki pochodzące z obligacji – powiększone o wpływy z odsetek – będą wspierać budżety naszych konkursów w latach 2026–2028. Pieniądze zostaną przeznaczone w szczególności na wsparcie projektów realizowanych przez naukowców na wczesnych etapach kariery. W przyszłym roku planujemy uruchomić z tego źródła około 150 mln zł, co pozwoli m.in. na realny wzrost budżetów konkursów SONATA i SONATA BIS. W kolejnych dwóch latach pula środków, które trafią do środowiska naukowego, zostanie jeszcze znacząco zwiększona.

Pieniądze pochodzące z papierów skarbowych nie rozwiążą systemowych problemów budżetowych agencji, ale pozwolą na sfinansowanie dodatkowej grupy wartościowych projektów, które w innym wypadku nie miałyby szans na realizację.

O kolejnych krokach związanych z wykorzystaniem obligacji będziemy informować na bieżąco.

Niemal 3,3 ml zł otrzymają zespoły z Polski i Belgii-Flandrii na realizację badań z zakresu holografii i analizy sygnałów cyklostacjonarnych oraz dotyczących przewagi materii nad antymaterią we Wszechświecie. Wszystkie trzy wnioski były oceniane przez agencję FWO (Research Foundation - Flanders), zaś NCN zaakceptowało wyniki tej oceny w ramach współpracy w programie Weave.

Hologramy ultrawysokiej jakości

Prof. dr hab. inż. Tomasz Kozacki z Politechniki Warszawskiej wraz z zespołem poświęci swoje badania zagadnieniu holografii ultraszerokokątnej i ultrawysokorozdzielczej, która jest niezwykle przełomową technologią. Holografia tego typu eliminuje kluczową wadę klasycznych wyświetlaczy 3D tzw. konflikt wergencji i akomodacji,  oferując w pełni naturalne, realistyczne widzenie przestrzenne z szerokim polem obserwacji przekraczającym 100°. Dzięki niezwykle gęstym modulatorom światła, barwnej holografii i zaawansowanym algorytmom przetwarzania możliwe staje się kodowanie i wyświetlanie dużych obiektów 3D w ultrawysokiej jakości, choć wymaga to ogromnej mocy obliczeniowej i nowych metod rejestracji, generowania i kompresji danych. Projekt UltraHolo odpowiada na te wyzwania, opracowując pełen system: od tworzenia i zarządzania hologramami po wyświetlacze 16K × 16K z pikselami mniejszymi niż 250 nm oraz narzędzia do oceny jakości. Celem projektu jest umożliwienie powstania realistycznych, immersyjnych wizualizacji 3D dla edukacji, medycyny, projektowania i rozrywki. Budżet projektu po stronie polskiej wynosi ponad 650 tys. zł. Po stronie flamandzkiej zespołem z Vrije Universiteit Brussel pokieruje Peter Schelkens.

Sygnały o stałym rytmie i powtarzalności

W drugim z nagrodzonych projektów dr hab. inż. Agnieszka Wyłomańska z Politechniki Wrocławskiej wraz z zespołem zajmie się rozwijaniem zaawansowanych technik przetwarzania sygnałów dla modeli cyklostacjonarnych. Projekt dotyczy rozwijania nowoczesnych metod analizy sygnałów, które mają naturalny rytm lub powtarzalność — w warunkach silnych zakłóceń, zarówno typowych (gaussowskich), jak i impulsowych, trudniejszych do uchwycenia. Badacze chcą lepiej zrozumieć źródła takich sygnałów i ich szumy, stworzyć realistyczne modele matematyczne oraz opracować algorytmy pozwalające je wykrywać, opisywać i oczyszczać, m.in. poprzez rozdzielanie nakładających się sygnałów, segmentację i klasyfikację. Nowe, odporne na zakłócenia reprezentacje — w tym uogólnione mapy częstotliwość–częstotliwość — będą oceniane pod względem dokładności i złożoności obliczeniowej. Choć metody mają charakter uniwersalny, ich skuteczność zostanie zademonstrowana na przykładzie diagnostyki maszyn wirnikowych, gdzie analiza drgań pozwala wykrywać uszkodzenia przekładni i łożysk. Opracowane narzędzia mają nie tylko identyfikować cykliczne źródła sygnałów, ale też wspierać dalsze przetwarzanie, np. wybór pasma częstotliwości z najbardziej wartościową informacją diagnostyczną, co poprawi jakość wykrywania awarii w warunkach laboratoryjnych i przemysłowych. Polski zespół na realizację trzyletniego projektu otrzyma ponad niemal 1,3 mln tys. zł., a pracami zespołu flamandzkiego pokieruje Konstantinos Gryllias z KU Leuven.

Asymetria materia-antymateria

Ostatni z nagrodzonych w tej turze projektów dotyczy przygotowania generatorów Monte Carlo do przyszłych eksperymentów z oscylacjami neutrin. Na czele polskiego zespołu stoi prof. dr hab. Jan Sobczyk z Uniwersytetu Wrocławskiego, zaś po stronie flamandzkiej kierownikiem projektu jest Natalie Jachowicz z Ghent University. Na sfinansowanie polskiej części badań przeznaczono ponad 600 tys. zł.

Naukowcy pochylą się nad zagadką przewagi materii nad antymaterią we Wszechświecie. Obecnie próbuje się ją wyjaśnić m.in. poprzez badania oscylacji neutrin prowadzone w licznych eksperymentach. W Europie szczególny wkład ma inicjatywa ESSnuSB+, która dzięki intensywnym wiązkom neutrin z Europejskiego Źródła Spalacyjnego chce z wyjątkową precyzją zmierzyć asymetrię materia–antymateria w drugim maksimum oscylacji. Kluczowym warunkiem takiego pomiaru jest bardzo dokładne modelowanie oddziaływań neutrin z jądrami w detektorach, zwłaszcza w niskich energiach (200–300 MeV), gdzie dotychczasowe narzędzia zawodzą. Projekt zakłada stworzenie nowego, precyzyjnego modelu tych oddziaływań poprzez rozszerzenie możliwości symulatora NuWro opartego na mikroskopowych teoriach rozwijanych w Gandawie, tak aby wypełnić istniejącą lukę i umożliwić przełomowe testy podstaw fizyki neutrin.

Listy rankingowe Weave-UNISONO

Weave-UNISONO i procedura agencji wiodącej

Konkurs Weave-UNISONO to efekt wielostronnej współpracy między instytucjami finansującymi badania naukowe, skupionymi w stowarzyszeniu Science Europe. Został ogłoszony w celu uproszczenia procedur składania i selekcji projektów badawczych we wszystkich dyscyplinach nauki, angażujących badaczy z dwóch lub trzech krajów europejskich.

Wyłanianie laureatów opiera się na procedurze agencji wiodącej, w myśl której tylko jedna z instytucji partnerskich odpowiedzialna jest za pełną ocenę merytoryczną wniosku, pozostali partnerzy akceptują wyniki tej oceny.

W ramach programu Weave partnerskie zespoły badawcze składają wnioski o finansowanie równolegle do agencji wiodącej oraz do właściwych dla siebie instytucji uczestniczących w programie. Wspólny projekt musi zawierać spójne plany badań, wyraźnie ukazujące wartość dodaną współpracy międzynarodowej.

Konkurs Weave-UNISONO jest otwarty w trybie ciągłym. Zachęcamy zespoły pragnące podjąć współpracę z partnerami z Austrii, Czech, Słowenii, Szwajcarii, Niemiec, Luksemburga oraz Belgii-Flandrii do zapoznania się z treścią ogłoszenia konkursowego i składania wniosków.

Prezentujemy planowany harmonogram przeprowadzania przez Narodowe Centrum Nauki konkursów w 2026 roku. Szczegółowe informacje na temat warunków, trybu oraz terminów rozpoczęcia poszczególnych konkursów zostaną umieszczone na stronie NCN po zatwierdzeniu odpowiednimi uchwałami Rady Narodowego Centrum Nauki.

W harmonogramie nie zostały ujęte konkursy wielostronne ogłaszane przez międzynarodowe sieci agencji finansujących badania naukowe, których NCN jest członkiem. Ogłoszenia o tych konkursach oraz ich zapowiedzi umieszczane są na stronach internetowych NCN w trakcie całego roku, zgodnie z decyzjami podejmowanymi przez uczestniczące w nich agencje.

Harmonogram konkursów NCN 2026 do pobrania

Europejska Rada ds. Badań Naukowych ogłosiła wyniki konkursu Consolidator Grant 2025. Wśród 349 nagrodzonych naukowców, czworo to afiliowani w polskich jednostkach naukowych laureaci grantów NCN: dr hab. Wojciech Czerwiński, dr hab. Maria Nowak i dr hab. Michał Pilipczuk z Uniwersytetu Warszawskiego oraz dr hab. Sławomir Porada z Politechniki Wrocławskiej. Gratulujemy!

Maria Nowak, fot. Mirosław Kaźmierczak/UW Dr hab. Maria Nowak z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej im. Kazimierza Michałowskiego UW zajmuje się m.in. klasyczną papirologią grecką i papirologią prawniczą, praktyką prawną w Imperium Rzymskim oraz zagadnieniami multilegalizmu w świecie antycznym. Projekt, na którego realizację otrzymała od ERC finansowanie w wysokości 1,9 mln euro, nosi tytuł A provincial capital polis at the end of the Roman era. Periphery or a center of power? (PeriPolis). Jego celem jest ukazanie późnego Cesarstwa Rzymskiego jako państwa zmagającego się z problemami zaskakująco podobnymi do tych, które dotykają współczesne społeczeństwa. Naukowczyni chce sprawdzić, czy kryzys jest nieodłącznym elementem upadku imperiów, czy też oba zjawiska mogą występować niezależnie, a także lepiej zrozumieć codzienne życie w czasach końca – zarówno zwykłych mieszkańców, jak i elit politycznych. Maria Nowak w przeszłości była również laureatką NCN w konkursach SONATA 9 i OPUS 18.

Wojciech Czerwiński, fot. Mirosław Kaźmierczak/UW W tegorocznej edycji CoG ERC granty otrzymało dwóch naukowców pracujących w Instytucie Informatyki na Wydziale Matematyki, Informatyki i Mechaniki UW i dla obydwu był to już drugi grant ERC. Projekt dr. hab. Wojciecha Czerwińskiego nosi tytuł Reachability in Infinite Systems at High Resolution (POLARIS) a na jego realizację badacz otrzymał prawie 2 mln euro. Naukowiec pracuje na modelach obliczeń zwanych systemami stanowymi. W projekcie poszuka rozwiązania jednego z kluczowych dylematów w informatyce, jakim są granice osiągalności w systemach z nieskończoną liczbą stanów. Główna część jego badań będzie się koncentrowała na sprawdzeniu, czy da się opracować szybszy niż dotychczasowe algorytm pozwalający przejść z sytuacji początkowej do końcowej danego programu komputerowego. Wojciech Czerwiński jest również laureatem konkursu NCN SONATA 11.

Michał Pilipczuk, fot. Mirosław Kaźmierczak/UW Dr. hab. Michał Pilipczuk zajmuje się  badaniem grafów, czyli podstawowych obiektów matematycznych modelujących wszelkiego rodzaju sieci. Celem projektu Towards a unified structure theory for dense graphs (WYDRA), na którego realizację naukowiec otrzymał od ERC niemal 2 mln euro, jest stworzenie spójnej i solidnej teorii opisującej strukturę grafów gęstych. Wyniki tych badań otworzą drogę do wielu nowych zastosowań – zarówno w kombinatoryce, jak i w projektowaniu algorytmów oraz wskażą kierunki dalszych badań na styku teorii grafów i informatyki teoretycznej. Od NCN Michał Pilipczuk otrzymał w przeszłości grant w konkursie SONATA 6.

Sławomir Porada, fot. Politechnika Wrocławska Pierwszy w historii grant CoG ERC trafi do naukowca afiliowanego na uczelni z Wrocławia. Dr hab. inż. Sławomir Porada z Wydziału Chemicznego Politechniki Wrocławskiej otrzymał  prawie 2 mln euro na realizację projektu pt. Small Differences, Big Impact: Achieving Effective Selective Separations from Water by Tuning Ion Transport Processes. Naukowiec będzie dążył do lepszego zrozumienia mechanizmów transportu jonów o bardzo podobnych właściwościach, a szczególnie tego, jak jony są adsorbowane i desorbowane w czasie  w materiałach elektrodowych. Będzie to podstawa do opracowania nowej klasy procesów separacyjnych, które wykorzystują nie tylko właściwości materiałów, ale także inteligentne sterowanie czasem i cyklem pracy procesu. Sławomir Porada jest również beneficjentem komponentu badawczego NCN w ramach programu Polskie Powroty NAWA.

ERC Consolidator Grant to jeden z najbardziej prestiżowych międzynarodowych programów grantowych. Mogą się o niego ubiegać naukowcy będący od 7 do 12 lat po uzyskaniu stopnia doktora, którzy mogą wykazać się znaczącymi osiągnięciami naukowymi. W tej edycji konkursu dofinansowanie na łączną kwotę 728 mln euro trafi do badaczy 44 narodowości, z 25 europejskich krajów.

Wspólnie z Copernicus Center zapraszamy na wykład Łucji Kowalewskiej pt. „Błonowe labirynty w nanoświecie komórki. Od geometrii do funkcji biologicznej”. Spotkanie odbędzie się w serii „Nauka w Centrum” 10 grudnia o 18.00.

Łucja Kowalewska, fot. Łukasz Bera Dr hab. Łucja Kowalewska pracuje na Wydziale Biologii Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się biologią komórki roślinnej, w szczególności strukturą i dynamiką błon plastydowych. W październiku odebrała Nagrodę NCN za wybitne osiągnięcia naukowe.

Badaczka koncentruje się na błonach periodycznych, których organizacja ma kluczowe znaczenie dla funkcjonowania komórki, m.in. dla biogenezy plastydów i efektywności fotosyntezy. Jej zespół analizuje, w jaki sposób struktura błon wpływa na ich funkcje biologiczne oraz jakie mechanizmy molekularne i fizykochemiczne sterują ich przemianami.

Badania laureatki wnoszą istotny wkład w zrozumienie zależności między geometrią błon a ich funkcją. Badaczka wykazała, że organizacja przestrzenna błon jest nie tylko efektem samoorganizacji jej elementów budulcowych, ale aktywnie reguluje procesy życiowe komórki, co stanowi zmianę dotychczasowego paradygmatu w biologii komórki.

Prowadzone przez naukowczynię badania mają charakter podstawowy, jednak zrozumienie zasad samoorganizacji błon biologicznych ma również istotny potencjał aplikacyjny – stanowi podstawę do projektowania biomimetycznych nanomateriałów, które mogą znaleźć zastosowanie w medycynie, farmacji i technologii żywności, na przykład jako nośniki leków, materiały wspomagające regenerację tkanek czy inteligentne powłoki.

Materiał filmowy o badaniach laureatki

Wykład organizowany przez Copernicus Center. Transmisja rozpocznie się 10 grudnia o 18.00.

Publikujemy terminy rozmów kwalifikacyjnych dla konkursów ogłoszonych 16 czerwca 2025. Wyniki I etapu oceny merytorycznej w MAESTRO 17 i SONATA BIS 15 będą znane w drugiej połowie grudnia.

Kierowników projektów, których wnioski zostaną zakwalifikowane do II etapu zapraszamy do udziału w rozmowach kwalifikacyjnych zgodnie z poniższym harmonogramem.

MAESTRO 17

• w grupie nauk o życiu (NZ): 27-29 stycznia 2026 r.
• w grupie nauk humanistycznych, społecznych i o sztuce (HS): 4-6 lutego 2026 r
• w grupie nauk ścisłych i technicznych (ST): 4-5 lutego 2026 r.

SONATA BIS 15

• w grupie nauk o życiu (NZ): 27-29 stycznia 2026 r.
• w grupie nauk humanistycznych, społecznych i o sztuce (HS): 4-6 lutego 2026 r
• w grupie nauk ścisłych i technicznych (ST): 3-5 lutego 2026 r.

Rozmowy będą prowadzone z kierownikiem projektu w języku angielskim. Osoby zakwalifikowane do II etapu otrzymają szczegółowe informacje dotyczące rozmów najpóźniej 14 dni przed wyznaczonym terminem. Rozmowy będą przeprowadzane stacjonarnie w siedzibie NCN w Krakowie. Wymagany jest osobisty udział kierownika projektu w rozmowie. Jedynie w wyjątkowych i uzasadnionych przypadkach NCN zgadza się na przeprowadzenie rozmowy przy wykorzystaniu dostępnych narzędzi telekomunikacyjnych. Niestawienie się na rozmowę kwalifikacyjną będzie traktowane jako rezygnacja z ubiegania się o finansowanie. NCN nie zwraca kosztów dojazdu oraz pobytu w Krakowie.