4 grudnia o 18.00 zapraszamy na spotkanie z Marcinem Magierowskim. Laureat Nagrody NCN wygłosi wykład we wspólnym cyklu naszego Centrum i Copernicus Center.

Prof. Marcin Magierowski prowadzi multidyscyplinarne badania z zakresu biomedycyny. Głównym przedmiotem jego badań jest dobroczynne działanie molekuł uznawanych za szkodliwe dla życia. Naukowiec z Wydziału Lekarskiego Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie został laureatem Nagrody NCN 2024 w naukach o życiu.

W trakcie spotkania 4 grudnia, które odbędzie się w serii „Nauka w Centrum”, opowie o dobroczynnych „truciznach”. – Będzie to opowieść o tym, jak wiele mądrości jest w powiedzeniu „nie oceniaj książki po okładce”. Dociekliwość badawcza wielu naukowców z dziedziny biomedycyny w ostatnich latach radykalnie zmieniła spojrzenie na gazowe molekuły – siarkowodór i tlenek węgla, które powszechnie uznawane były za toksyczne. W efekcie, dzisiaj wiemy, że molekuły te są produkowane w małych ilościach przez nasze komórki i pełnią szereg ochronnych oraz leczniczych funkcji. Natomiast związki farmakologiczne, mające zdolność do ich uwalniania, być może będą stanowić nowe narzędzie w leczeniu wielu schorzeń, w tym zwłaszcza w obrębie przewodu pokarmowego, co zweryfikuje czas – zapowiada swój wykład naukowiec.

Spotkanie rozpocznie się o godz. 18.00 i będzie transmitowane na żywo na kanale Copernicus Center. W trakcie spotkania można zadawać pytania na czacie.

Europejska Rada ds. Badań Naukowych ogłosiła listę 328 naukowców, którzy dostaną dofinansowanie w konkursie Consolidator Grant 2024. Wśród nich jest prof. Małgorzata Kot, archeolożka z Uniwersytetu Warszawskiego, laureatka grantów NCN.

– Jesteśmy jedynym żyjącym gatunkiem człowieka na Ziemi, ale nie zawsze tak było. Jeszcze kilkadziesiąt tysięcy lat temu Ziemię zamieszkiwało kilka różnych populacji hominidów – mówi prof. Małgorzata Kot w filmie udostępnionym przez Uniwersytet Warszawski. Co stało się z wszystkimi pozostałymi hominidami? Dlaczego zostaliśmy sami? Tym tematem badaczka będzie zajmowała się dzięki grantowi ERC.

Prof. Małgorzata Kot jest archeolożką. Naukowo zajmuje się paleolitem, ewolucją człowieka, zmianami w sposobach produkcji narzędzi kamiennych i funkcjami jaskiń w pradziejach. Projekt, na realizację którego otrzymała finansowanie ERC, nosi tytuł „INASIA: Czy to ludzie współcześni? Inicjalny górny paleolit w zachodniej części Azji Centralnej.” Badania potrwają do 2029 roku. – Przed nami lata wielkiej przygody. Chcielibyśmy odpowiedzieć na ważne pytanie: na ile to kontakt z innymi ukształtował nas jako ludzi współczesnych i na ile to my przyczyniliśmy się do ich wymarcia – dodaje badaczka.

Prof. Małgorzata Kot jest laureatką grantów NCN. – Mój nowy projekt #INASIA nie byłby możliwy bez kilkunastu lat badań w Azji Centralnej finansowanych przez kolejne granty NCN. To one dały podstawy, pozwoliły zrobić badania pilotażowe i dodały skrzydeł (to ostatnie szczególnie przydatne w górach). #NCNtotlen – napisała na portalu społecznościowym X badaczka.

Zapraszamy do udziału w drugiej edycji bezpłatnych kursów MOOC na temat zarządzania danymi badawczymi. Pierwsza edycja cieszyła się dużym zainteresowaniem – skorzystało z nich ponad 5000 osób.

Celem kursów jest ułatwienie pracownikom nauki zaangażowanym w prowadzenie projektów badawczych nabycia nowych kompetencji lub pogłębienia posiadanej wiedzy dotyczącej różnych aspektów zarządzania otwartymi danymi badawczymi: uwarunkowań prawnych, przechowywania i udostępniania danych, narzędzi ułatwiających te działania, terminologii dotyczącej otwartej nauki, kwestii etycznych, planowania i organizacji prac związanych z zarządzaniem oraz wymagań, które stawiają przed naukowcami grantodawcy.

Dlaczego warto wziąć udział?

• Bezpłatny dostęp – brak opłat za uczestnictwo oraz za uzyskanie certyfikatu;
• Elastyczność – praca własna w dowolnym tempie, w dogodnym czasie;
• Rozwój zawodowy – idealne dla naukowców realizujących projekty z wykorzystaniem danych badawczych oraz osób planujących pełnić rolę Data Stewarda;
• Wsparcie w pisaniu wniosków grantowych – wiedza przydatna w projektach finansowanych ze środków publicznych;
• Certyfikat potwierdzający zdobyte kompetencje;
• Prosty dostęp – wystarczy komputer z dostępem do Internetu i rejestracja na platformie NAVOICA.

Dostępne kursy

Przygotowano dwa profile kursu: jeden skierowany do osób, które planują podjęcie się obowiązków data stewarda lub zamierzają poszerzyć swoje kompetencje oraz drugi – adresowany do naukowców na wszystkich etapach kariery naukowej. Skorzystać z kursów mogą wszyscy – bez względu na to, czy posiadają afiliację uczelnianą.

Kursy dla naukowców:

• Zarządzanie danymi badawczymi dla naukowców – kurs podstawowy 

  Celem kursu jest przekazanie podstawowej wiedzy o zarządzaniu danymi badawczymi oraz wykształcenie umiejętności i kompetencji przydatnych podczas realizacji projektów badawczych. Kurs przybliża zagadnienia związane m. in. z wymogami instytucji prowadzących i finansujących badania, dobrymi praktykami oraz zasadami przyjętymi przez społeczności naukowe. Poszczególne moduły kursu łączą aspekty teoretyczne z praktycznymi, co ułatwia wykorzystanie zdobytej wiedzy w projektowaniu i wdrażaniu efektywnej strategii zarządzania danymi badawczymi.

• Zarządzanie danymi badawczymi dla naukowców – kurs średnio zaawansowany

  Poziom średnio zaawansowany kursu rozwija zagadnienia omówione w kursie na poziomie podstawowym oraz wprowadza nową tematykę dotyczącą ewaluacji jakości działalności naukowej, cytowania danych badawczych, ich miejsca w systemie komunikacji naukowej oraz zarządzania danymi w różnego typu projektach.

Kursy dla data stewardów:

• Zarządzanie danymi badawczymi dla data stewardów – kurs podstawowyUczestnicy kursu zaznajomią się z tematami dotyczącymi zadań i roli data stewarda w obszarze zarządzania danymi badawczymi oraz wspierania badaczy podczas realizacji projektów badawczych. Zakres poruszanych tematów jest zbliżony do zakresu kursu skierowanego do naukowców, jednak szczegółowa treść została dostosowana do wyzwań napotykanych przez data stewardów.
• Zarządzanie danymi badawczymi dla data stewardów – kurs średnio zaawansowany

  Poziom średnio zaawansowany kursu z zakresu data stewardship rozwija zagadnienia omówione w kursie na poziomie podstawowym oraz wprowadza nową tematykę – m. in. cytowanie danych badawczych, kontrolę ich jakości, komunikowanie o standardach zarządzania danymi czy projektowanie szkoleń kierowanych do różnych grup odbiorców.

Terminy:

• Rozpoczęcie kursów: 2 grudnia 2024 r.
• Zakończenie kursów: 30 września 2025 r.
• Zapisy: w trybie ciągłym od 2 grudnia 2024 r. do końca sierpnia 2025 r.

Jak dołączyć?

Skorzystaj z poniższych linków:

• Zarządzanie danymi badawczymi dla data stewardów – poziom podstawowy
• Zarządzanie danymi badawczymi dla data stewardów – poziom średnio zaawansowany
• Zarządzanie danymi badawczymi dla naukowców– poziom podstawowy
• Zarządzanie danymi badawczymi dla naukowców – poziom średnio zaawansowany

Gościem tego odcinka podcastu jest prof. Krzysztof Fic z Politechniki Poznańskiej, członek Rady NCN. Naukowiec specjalizujący się w elektrochemicznych systemach magazynowania i konwersji energii, opowiada o swoich badaniach oraz o tym, dlaczego kluczowe jest inwestowanie w naukę fundamentalną.

Prof. Krzysztof Fic podczas uroczystości wręczenia Nagrody NCN 2024 Prof. Krzysztof Fic jest doktorem habilitowanym nauk chemicznych, profesorem na Politechnice Poznańskiej. Naukowo zajmuje się głównie elektrochemicznymi systemami magazynowania i konwersji energii. Jest laureatem dwóch grantów Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych. W Radzie NCN przewodniczy Komisji nauk ścisłych i technicznych, jest też członkiem Komisji ds. współpracy międzynarodowej. W rozmowie z Anną Korzekwą-Józefowicz opowiadał o wpływie badań podstawowych na innowacje, magazynowaniu energii i suwerenności energetycznej. Odpowiadał też na pytania m.in. o przygotowania NCN do stworzenia strategii, która pozwoliłaby agencji skorzystać z funduszy przeznaczonych na obronność, będących w dyspozycji ministra obrony.

Badania podstawowe jako fundament

– Wyniki badań podstawowych zawsze były i będą podstawą innowacji – stwierdza na początku rozmowy prof. Fic, podkreślając kluczowe znaczenie nauki fundamentalnej dla postępu technologicznego.

– Głównym problemem jest połączenie badań podstawowych, fundamentalnych z badaniami aplikacyjnymi. Trzeba jednak jasno i wyraźnie powiedzieć, że nie da się zrobić dobrych, szybkich innowacji bez korzystania z tego, co zrobiła nauka na poziomie podstawowym. Bez badań podstawowych badania wdrożeniowe to tylko technika prób i błędów. To zajmuje dużo czasu, a często są to zmarnowane środki, jeżeli nie sięgniemy trochę głębiej i nie zrozumiemy istoty badanego zjawiska.

Profesor zwraca uwagę, że Narodowe Centrum Nauki jest stosunkowo młodą agencją, a efekty finansowanych przez nią badań są już widoczne:

– Biorąc pod uwagę czas, w którym mielibyśmy do czynienia z wynikami badań podstawowych w pierwszych projektach NCN, to one dopiero teraz byłyby wdrażane i takie informacje mamy. Monitorujemy zarówno wyniki w postaci publikacji, jak i coraz częściej obserwujemy, że w wyniku badań podstawowych, projektów realizowanych przez NCN, pojawiają się zgłoszenia patentowe czy nawet patenty. Polityka, w której mówiliśmy, że badania prowadzone przez NCN mają być nieaplikacyjne – z tą polityką, zresztą podejrzewam, błędnie interpretowaną, bo nie taki był jej zamysł – już dawno się pożegnaliśmy. Teraz jako NCN nie mamy z tym problemu, że prowadzimy badania o charakterze fundamentalnym, które jednak w bliskiej lub dalekiej przyszłości mogą znaleźć zastosowanie.

Świadomość społeczna

W rozmowie pojawia się także temat zrozumienia nauki przez społeczeństwo i konieczności jej popularyzacji. – W obecnej sytuacji geopolitycznej, kiedy wszyscy odczuwamy zagrożenie, przykładowo ze strony Rosji, wiemy, że musimy płacić na obronność. Ludzie to akceptują, bo rozumieją zagrożenie. Natomiast informacja na temat tego, jak wyglądają wyniki badań albo jak wygląda działalność naukowców, co może z niej w przyszłości być, jest bardzo szczątkowa. (…) Staram się tłumaczyć przy okazji wielu różnych wydarzeń, czym się zajmuję, jak to wygląda, czym jest to magazynowanie energii, dlaczego bateria i bateria to nie jest to samo i dlaczego coś możemy, a czegoś nie możemy, dlaczego powinniśmy ładować baterie tak, a nie inaczej. Mówienie do zwykłego człowieka w sposób, który jest dla niego przekonujący i zrozumiały, już buduje tę relację zaufania do naukowca.

Magazynowanie energii i suwerenność energetyczna

Jednym z kluczowych tematów poruszanych w rozmowie jest energia. Profesor Fic zwraca uwagę na społeczne przyzwyczajenie do dostępności energii oraz wyzwania związane z jej przechowywaniem: – Jesteśmy do dostępnej energii bardzo przyzwyczajeni. Natomiast trzeba powiedzieć jedno: jeżeli chcemy być społeczeństwem, które ma się rozwijać, musimy być też zabezpieczeni energetycznie. Mamy dzisiaj sporo technologii, które pozwalają nam energię ze źródeł odnawialnych pozyskać, czyli fotowoltaiki, która przetwarza energię słoneczną na energię elektryczną, mówiąc ogólnie, ale co z tego, kiedy dzieje się to tylko w dzień? Ja nie wyobrażam sobie Warszawy ciemnej nocą, bo nagle wszyscy w Warszawie postanowili działać na fotowoltaice. Potrzebujemy magazynu energii.

Profesor podkreśla również, że polskie rozwiązania w zakresie magazynowania energii mają duży potencjał: – Nie jesteśmy niezależni energetycznie, jeżeli chodzi o obecny czas, ale powinniśmy zacząć dbać o to, żeby technologie, nad którymi pracujemy w kontekście magazynowania energii, zabezpieczyły polskie społeczeństwo. W wielu różnych aspektach polskie rozwiązania, w szczególności dotyczące przykładowo akumulatorów czy baterii, są rozwiązaniami szeroko stosowanymi na świecie. Z różnych powodów nie mogę dokładnie powiedzieć, które, ale trzeba powiedzieć, że mamy w tym kontekście wiedzę. W obecnej sytuacji geopolitycznej tego typu magazyny mogą się okazać kluczowe dla funkcjonowania takiej infrastruktury krytycznej, przykładowo zasilania szpitali, zasilania awaryjnego, wszelkiego rodzaju serwerowni, które mogą być odpowiedzialne za nasze bezpieczeństwo. My potrzebujemy takich rzeczy, które będą działać jeszcze dłużej, jeszcze bardziej niezawodnie, ewentualnie na materiałach, których oddziaływanie na środowisko będzie zdecydowanie mniejsze.

W ostatniej części rozmowy laureat grantów Starting i Proof of Concept Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych pytany jest o to, jak przygotowywać się do aplikowania o granty tej agencji.

Podcast NCN jest dostępny w Spotify (wraz z automatyczną transkrypcją) i Apple Podcast oraz na You Tube.

Dwa międzynarodowe projekty badawcze z udziałem polskich naukowców otrzymały finansowanie w konkursie CHIST-ERA Call 2023. Prace polskich zespołów w obu projektach będą realizowane w Poznaniu, ich łączny budżet to niemal 1,3 mln zł.

Konkurs został ogłoszony w styczniu tego roku przez sieć CHIST-ERA (Information and Communication Science and Technologies), wspierającą badania z zakresu technologii informacyjnych oraz komunikacyjnych  (Obejmował dwa tematy badawcze: Multidimensional Geographic Information Systems (MultiGIS) oraz Smart Contracts for Digital Transformation Ecosystems (SmartC).

O finansowanie projektów trwających 24 lub 36 miesięcy mogły ubiegać się konsorcja złożone z przynajmniej trzech zespołów badawczych pochodzących z co najmniej trzech i maksymalnie z sześciu (spośród dwudziestu) krajów biorących udział w konkursie. Wnioski wspólne były oceniane przez międzynarodowy zespół ekspertów wybrany wspólnie przez zaangażowane agencje.

W konkursie sieć CHIST-ERA wyłoniła łącznie 9 projektów. 7 z nich będzie realizowanych w obszarze MultiGIS, 2 w tematyce SmartC.

Finansowane projekty z udziałem polskich naukowców

• Wielowymiarowa analiza danych w zarządzaniu ekosystemami rzecznymi z wykorzystaniem automatycznych narzędzi wielkoskalowych, kierownik polskiego zespołu: dr hab. Piotr Matczak, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, przyznane finansowanie: 466 078 zł. Opis projektu.
• GIS4IoRT: Projekt warstwy oprogramowania o funkcjonalności plug-and-play dla celów integracji danych z robotycznych sensorów z narzędziami GIS w architekturze chmurowej, kierownik polskiego zespołu: dr hab. inż. Robert Wrembel, Politechnika Poznańska, przyznane finansowanie: 810 080 zł. Opis projektu.

Lista rankingowa

Narodowe Centrum Nauki jest członkiem sieci CHIST-ERA (European Coordinated Research on Long-term Challenges in Information and Communication Sciences & Technologies) od 2013 roku. We wszystkich konkursach sieci, w które dotychczas było zaangażowane NCN, finansowanie otrzymało 25  projektów z udziałem polskich naukowców, w 6 z nich polski zespół pełni rolę lidera konsorcjum.

Premier Donald Tusk zapowiedział dziś, że Narodowe Centrum Nauki otrzyma 500 mln złotych w obligacjach. Zapowiedź padła w trakcie uroczystości wręczenia nagród prezesa Rady Ministrów za osiągnięcia naukowe.

Spotkanie premiera Donalda Tuska z laureatami nagrody Prezesa Rady Ministrów za osiągnięcia naukowe za 2023 rok, 29 listopada 2024 r., fot. Kancelaria Premiera – Przyszłość naszego świata i wartości, na których nasz świat jest zbudowany, tego szeroko pojętego Zachodu w sensie polityczno-cywilizacyjnym będzie zależała od tego, czy będziemy w stanie utrzymać Europę, w tym Polskę, na tym najwyższym poziomie, jeśli chodzi o kreatywność, innowacyjność, naukę, wiedzę – mówił premier Donald Tusk w trakcie wydarzenia w Warszawie.

– Mamy do nadrobienia bardzo poważny dystans, jeśli chodzi o takie centra naukowo-cywilizacyjne jak Stany Zjednoczone, Chiny. Europa, która jeszcze za pamięci przynajmniej niektórych z nas była bezkonkurencyjna, dzisiaj musi resztę świata gonić i wasza rola w tym jest absolutnie nie do przecenienia i to niezależnie od tego, jaką dziedziną nauki się państwo zajmujecie – dodawał.

Wspomniał także o pracach nad przygotowaniem budżetu państwa na 2025 rok. – W zasobie prezesa Rady Ministrów są obligacje, pieniądze (…) w dyspozycji wyłącznie prezesa Rady Ministrów i dlatego postanowiliśmy także dołożyć jeszcze do tych budżetowych pieniędzy, konkretnie na Narodowe Centrum Nauki, w tym przede wszystkim na stypendia, dodatkowe 500 mln w obligacjach – kontynuował.

 –  To jest dużo pieniędzy, ale ja wiem, że jak się to podzieli na dni, miesiące i na liczbę zainteresowanych, to tych pieniędzy zawsze będzie trochę za mało, ale chciałbym, żeby to było potraktowane jako znak, że przynajmniej mnie na pewno nie trzeba przekonywać, że w tym wielkim wyścigu, też wyścigu o bezpieczeństwo Polski i bezpieczeństwo Europy, wasze wysiłki, wasze prace, wasze myślenie będzie miało absolutnie kluczowe znaczenie.

Laureaci Nagród Premiera RP w 2024 roku

Po zakończeniu uroczystości minister finansów Andrzej Domański napisał na portalu X:

„Każda złotówka zainwestowana w badania i innowacje generuje od 4 do 7 zł zwrotu w gospodarce. Dziś Premier Donald Tusk przekazał kolejne 0,5 mld zł na Narodowe Centrum Nauki, które wspiera działalność naukową w zakresie kluczowych badań podstawowych. Potrzebujemy innowacyjnej gospodarki i budowania nowych silników wzrostu gospodarczego Polski”.

Relacja na stronie KPRM: Naukowcy to nadzieja na lepszą Polskę i lepszy świat

Naukowcy przeanalizowali setki skamieniałych materiałów trawiennych, aby odtworzyć dietę dinozaurów. Wyniki ich pracy opublikowało 27 listopada „Nature”. Badania będące podstawą publikacji finansowane były m.in. przez NCN.

Bromality roślinożernych dinozaurów odkryte w Świętokrzyskiem (fot. Grzegorz Niedźwiedzki) Międzynarodowy zespół naukowców przeanalizował setki fragmentów skamieniałych materiałów trawiennych, nazywanych bromalitami, aby odtworzyć, co jadły dinozaury i jak zmieniała się ich dieta. Różnymi narzędziami badawczymi prześwietlili blisko 500 skamieniałych kup i wymiocin. Materiał do badań pobierali z południowej krawędzi tzw. Basenu polskiego, w Świętokrzyskiem oraz na Śląsku. 27 listopada wyniki ich prac zostały opublikowane w czasopiśmie „Nature.”

Skamieniałości pokazują, że wzrost znaczenia dinozaurów, trwający miliony lat w okresie triasu, był wynikiem takich czynników jak zmiany klimatyczne i wymieranie innych gatunków.

Autorami artykułu pt. Digestive contents and food webs record the advent of dinosaur supremacy są Martin Qvarnström (autor korespondencyjny), Joel Vikberg Wernström, Zuzanna Wawrzyniak, Maria Barbacka, Grzegorz Pacyna, Artur Górecki, Jadwiga Ziaja, Agata Jarzynka, Krzysztof Owocki, Tomasz Sulej, Leszek Marynowski, Grzegorz Pieńkowski, Per E. Ahlberg i Grzegorz Niedźwiedzki.

Badania, które stały się podstawą pracy w „Nature” były finansowane m.in. przez NCN. Kierownikami finansowanych projektów, których efekty znalazły odzwierciedlenie w tekście są Maria Barbacka. Grzegorz Pieńkowski i Zuzanna Wawrzyniak.

Podsumowanie popularnonaukowe: Fossilized poo and vomit show how dinosaurs rose to rule Earth

Publikujemy terminy rozmów kwalifikacyjnych dla konkursów ogłoszonych 17 czerwca 2024. Wyniki I etapu oceny merytorycznej w MAESTRO 16 i SONATA BIS 14 będą znane w drugiej połowie grudnia.

Kierowników projektów, które zostaną zakwalifikowane do II etapu zapraszamy do udziału w rozmowach kwalifikacyjnych zgodnie z poniższym harmonogramem.

MAESTRO 16

• w grupie dyscyplin HS: 7 lutego 2025 r.
• w grupie dyscyplin NZ: 4-6 lutego 2025 r
• w grupie dyscyplin ST: 5-6 lutego 2025 r.

SONATA BIS 14

• w grupie dyscyplin HS: 5-7 lutego 2025 r.
• w grupie dyscyplin NZ: 4-6 lutego 2025 r.
• w grupie dyscyplin ST: 4-6 lutego 2025 r.

Rozmowy będą prowadzone z kierownikiem projektu w języku angielskim. Osoby zakwalifikowane do etapu II otrzymają szczegółowe informacje dotyczące rozmów najpóźniej 14 dni przed wyznaczonym terminem. Rozmowy będą przeprowadzane stacjonarnie w siedzibie NCN w Krakowie. Wymagany jest osobisty udział w rozmowie kierownika projektu. Jedynie w wyjątkowych i uzasadnionych przypadkach NCN zgadza się na przeprowadzenie rozmowy przy wykorzystaniu dostępnych narzędzi telekomunikacyjnych. Niestawienie się na rozmowę kwalifikacyjną będzie traktowane jako rezygnacja z ubiegania się o finansowanie. NCN nie zwraca kosztów dojazdu oraz pobytu w Krakowie.