30 stycznia odbyło się spotkanie przedstawicieli agencji finansujących badania naukowe i ministerstw zainteresowanych udziałem w Europejskim Partnerstwie Social Transformations and Resilience (STR). Inicjatywa wspiera badania nad transformacjami społecznymi i odpornością, koncentrując się m.in. na ochronie socjalnej, rynku pracy i sprawiedliwej transformacji klimatycznej. Koordynatorem Partnerstwa jest NCN.
Europejskie Partnerstwo Social Transformations and Resilience (STR) to jedna z nowych inicjatyw proponowanych w ramach programu Horyzont Europa – unijnego programu ramowego na rzecz badań i innowacji. Celem partnerstwa jest próba odpowiedzi na kluczowe wyzwania społeczne poprzez ogłaszanie konkursów na międzynarodowe projekty badawcze z zakresu nauk humanistycznych i społecznych. Partnerstwo STR będzie wspierać również opracowywanie narzędzi i polityki w następujących obszarach: unowocześnianie systemów ochrony socjalnej i usług publicznych, kształtowanie przyszłości rynku pracy, rozwój edukacji i kompetencji oraz sprawiedliwa transformacja na drodze do neutralności klimatycznej.
30 stycznia 2025 r. odbyło się spotkanie on-line pt. Information session about the candidate for the European Partnership on Social Transformations and Resilience (STR). W sesji informacyjnej uczestniczyły agencje finansujące badania naukowe oraz ministerstwa zainteresowane przystąpieniem do Partnerstwa STR. Podczas wydarzenia przedstawiono założenia i ramy Europejskich Partnerstw, oraz priorytety Partnerstwa STR wraz z kolejnymi planowanymi etapami prac.
W trakcie spotkania ogłoszono, że koordynatorem Partnerstwa STR zostanie Narodowe Centrum Nauki. W tej roli NCN współpracuje z przedstawicielami Komisji Europejskiej oraz agencjami i ministerstwami wspierającymi badania naukowe w Europie. Faza przygotowawcza obejmuje opracowanie Strategicznego Programu Badań i Innowacji (Strategic Research and Innovation Agenda, SRIA) oraz zaplanowanie katalogu działań, które zostaną podjęte w celu osiągnięcia celów partnerstwa.
Partnerstwo STR stanowi istotny krok w kierunku wzmacniania odporności społecznej oraz wspierania transformacji społecznych w Europie.
Dla polskiego środowiska naukowego koordynacja partnerstwa przez NCN to szansa na wpływ na kształt przyszłych konkursów i główne założenia inicjatywy, tak aby uwzględniały także polskie priorytety. Pisaliśmy o tym w tekście NCN pokieruje europejskim partnerstwem.
Dr hab. Aleksandra Maatsch, prof. UWr z Uniwersytetu Wrocławskiego wraz z naukowcami z Austrii i Niemiec zrealizuje projekt badawczy dotyczący przeciwdziałania osłabieniu demokracji w krajach Unii Europejskiej.
Krajowa polityka wobec działań UE przeciwdziałających osłabieniu demokracji to tytuł projektu, który zrealizują polscy naukowcy pod kierownictwem dr hab. Aleksandry Maatsch, prof. UWr wraz z zespołem prof. Michaela Blaubergera z austriackiego Uniwersytetu w Salzburgu oraz badaczami z niemieckiego Uniwersytetu w Bremie pod kierownictwem prof. Arndta Wonki. Całkowite finansowanie części polskiej projektu w ramach konkursu Weave-UNISONO wyniesie niemal 890 tys. zł.
Obecnie prowadzone badania nad przeciwdziałaniem osłabieniu demokracji szybko się rozwijają, ale koncentrują się na krajowych przyczynach lub na opisach środków zaradczych z poziomu UE. Głównym celem badawczym projektu jest wskazanie, czy zdolność Unii Europejskiej do działania i wywierania wpływu na zapobieganie osłabieniu demokracji w państwach członkowskich zależy od krajowego poparcia politycznego.
Wniosek był oceniany przez niemiecką agencję DFG (Deutsche Forschungsgemeinschaft), a austriacka agencja FWF (Austrian Science Fund) oraz Narodowe Centrum Nauki zaakceptowały wyniki tej oceny w ramach współpracy w programie Weave.
Program Weave, w ramach którego jest ogłaszany konkurs Weave-UNISONO to efekt wielostronnej współpracy między instytucjami finansującymi badania naukowe, skupionymi w stowarzyszeniu Science Europe. Został on ogłoszony w celu uproszczenia procedur składania i selekcji projektów badawczych we wszystkich dyscyplinach nauki, angażujących badaczy z dwóch lub trzech krajów europejskich.
Wyłanianie laureatów opiera się na procedurze agencji wiodącej - Lead Agency Procedure (LAP), w myśl której tylko jedna z instytucji partnerskich odpowiedzialna jest za pełną ocenę merytoryczną wniosku, a pozostali partnerzy akceptują wyniki tej oceny.
W ramach programu Weave partnerskie zespoły badawcze składają wnioski o finansowanie równolegle do lead agency oraz właściwych dla siebie instytucji w programie. Wspólny projekt musi zawierać spójne plany badawcze, wyraźnie ukazujące wartość dodaną współpracy międzynarodowej.
Konkurs Weave-UNISONO jest otwarty w trybie ciągłym. Zachęcamy zespoły planujące współpracę z partnerami z Austrii, Czech, Słowenii, Szwajcarii, Niemiec, Luksemburga i Belgii – Flandrii do zapoznania się z treścią ogłoszenia konkursowego i składania wniosków.
Zapraszamy do udziału w spotkaniach informacyjnych online, które będą prowadzone przez koordynatorów dyscyplin NCN w roku 2025. Spotkania przeznaczone są dla naukowców i doktorantów planujących składanie wniosków w konkursach grantowych NCN.
W 2025 roku spotkania informacyjne zostały zaplanowane w formie modułowej. Podczas każdego webinaru omówiony zostanie jeden temat spośród następujących:
oferta konkursowa NCN: konkursy krajowe i międzynarodowe (szkolenia w języku polskim i angielskim),
Aby wziąć udział w szkoleniu, należy zarejestrować się pośrednictwem platformy Clickmeeting. Link do rejestracji będzie udostępniany w terminach otwarcia rejestracji wskazanych na podstronie Spotkania informacyjne i szkolenia dla wnioskodawców. Liczba miejsc na każdym szkoleniu jest ograniczona do 500.
Więcej informacji można uzyskać u koordynatora dyscyplin dr Katarzyny Jareckiej-Stępień pod numerem telefonu:
Informujemy, że dziś zostaną wysłane decyzje dla wniosków, które nie spełniały wymagań formalnych w konkursach: OPUS 28+LAP/Weave i SONATA 20.
Przypominamy, że decyzje dyrektora Narodowego Centrum Nauki doręczane są wnioskodawcy w formie dokumentu elektronicznego na wskazany we wniosku adres elektroniczny.
W przypadku gdy wnioskodawcą jest podmiot, o którym mowa w art. 27 ust. 1-7 i 9 ustawy o NCN, decyzja dyrektora Narodowego Centrum Nauki będzie doręczana wyłącznie na wskazany we wniosku adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej (ESP ePUAP). W przypadku gdy osoba fizyczna będąca wnioskodawcą wskaże we wniosku adres skrytki ePUAP, decyzja będzie wysłana na ten adres. Jeżeli wnioskodawca będący osobą fizyczną nie wskaże adresu skrytki ePUAP, doręczenie decyzji będzie realizowane poprzez wysłanie na podany we wniosku adres e-mail informacji z adresem elektronicznym, z którego można pobrać decyzję dyrektora Narodowego Centrum Nauki.
W przypadku braku decyzji należy sprawdzić poprawność podanego we wniosku adresu elektronicznego (ESP, skrytki ePUAP, e-mail). W przypadku podania błędnego adresu należy skontaktować się z opiekunem wniosku podanym w systemie OSF.
Ogłaszamy konkurs MINIATURA 9 dla naukowczyń oraz naukowców z doktoratem uzyskanym w ciągu ostatnich 12 lat, którzy nie byli dotąd laureatami konkursów NCN. Budżet konkursu wynosi 20 mln zł.
Celem konkursu MINIATURA 9 jest wsparcie finansowe działań naukowych obejmujących badania podstawowe, które przyczynią się do powstania założeń projektu badawczego, o którego finansowanie można następnie wnioskować w konkursach NCN lub innych konkursach krajowych i międzynarodowych. Działanie naukowe należy przeprowadzić w formie badań wstępnych, kwerendy lub wyjazdu o charakterze naukowym. Jeżeli jest to uzasadnione merytorycznie, dopuszczalne jest działanie naukowe realizowane poprzez więcej niż jedną z form. Prace można rozplanować na czas do 12 miesięcy, a budżet musi zmieścić się w przedziale od 5 do 50 tys. zł.
O finansowanie mogą starać się badaczki i badacze, którzy uzyskali stopień doktora nie wcześniej niż 1 stycznia 2013 r. Okres ten przedłużają urlopy związane z opieką nad dziećmi, urodzenie dzieci lub okresy zasiłkowe z niezdolnością do pracy. Warunkiem udziału w konkursie jest również posiadanie w swoim dorobku co najmniej jednej opublikowanej pracy, dzieła, dokonania artystycznego lub artystyczno-naukowego. Osoba realizująca działanie musi być zatrudniona w jednostce w dniu złożenia wniosku na podstawie umowy o pracę. Wnioski mogą składać jedynie naukowcy, którzy do tej pory nie otrzymali żadnego grantu od Narodowego Centrum Nauki, a także nie są laureatami konkursu na staże (FUGA, UWERTURA, ETIUDA). Grant MINIATURA można otrzymać tylko raz.
W tym roku w konkursie obowiązuje nowy podział paneli dziedzinowych, które są podstawą procesu oceny wniosków. W nowym wykazie znajduje się 26 paneli. Zmiany dotyczą przede wszystkim struktury wewnątrz paneli, w szczególności w grupach nauk o życiu (NZ) oraz nauk humanistycznych, społecznych i o sztuce (HS).
Po raz pierwszy uruchamiamy mentoring NCN. Dzięki temu osoby realizujące działania naukowe będą mogły otrzymać wsparcie merytoryczne w przygotowaniu projektu badawczego, który w przyszłości będzie mógł zostać złożony w konkursach NCN. W bazie znajduje się już niemal 600 nazwisk naukowczyń i naukowców, którzy zgłosili się jako potencjalni mentorzy i mentorki, posiadają doświadczenie w kierowaniu projektami finansowanymi przez NCN, projektami międzynarodowymi lub są laureatami konkursów ERC. We wnioskach można wskazać mentora imiennie lub zaznaczyć chęć skorzystania ze wsparcia w postaci mentoringu.
Procedura konkursowa i ocena wniosków
Wnioski przyjmujemy w okresie od 3 lutego do 31 lipca 2025 r. do godz. 16.00 CEST za pośrednictwem systemu OSF. Będą one przekazywane do oceny na bieżąco, a wyniki będziemy ogłaszać w przedziałach miesięcznych.
Środki dostępne w konkursie (20 mln zł) dzielone są proporcjonalnie na liczbę miesięcy naboru – w każdym miesiącu dostępna jest taka sama pula. W związku z tym zachęcamy do składania wniosków wcześniej niż w ostatnim miesiącu naboru, aby uniknąć odmowy finansowania wyłącznie z powodu braku środków w puli miesiąca.
Nabór wniosków może zostać wstrzymany jeżeli łączna kwota wnioskowanych środków przekroczy dwukrotnie budżet konkursu.
25 marca zapraszamy na trzecią edycję EOSC National Tripartite Event Poland. Będziemy rozmawiać o roli Polski w rozwoju Federacji EOSC, poruszymy kwestie dobrych praktyk w zakresie zarządzania danymi badawczymi oraz wyzwań związanych ze współpracą pomiędzy infrastrukturami naukowymi w ramach EOSC. Trwa rejestracja na wydarzenie.
Program spotkania obejmuje wystąpienia przedstawicieli Komisji Europejskiej, Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, EOSC Steering Board oraz Stowarzyszenia EOSC. W trakcie wydarzenia poruszone zostaną zagadnienia dotyczące polskich zasobów w EOSC, roli infrastruktur w Federacji EOSC oraz dziedzinowych aspektów zarządzania danymi badawczymi. Uczestnicy będą mieli okazję zapoznać się z opiniami ekspertów i kluczowych interesariuszy w tych obszarach.
Wydarzenie będzie stanowiło okazję, aby zaprezentować rolę Polski w rozwoju Federacji EOSC, omówić dobre praktyki w zakresie zarządzania danymi badawczymi oraz wyzwania związane ze współpracą pomiędzy infrastrukturami naukowymi w ramach EOSC.
Do udziału w wydarzeniu zapraszamy wszystkich zainteresowanych zagadnieniami otwartej nauki. EOSC National Tripartite Event Poland odbędzie się w Krakowie 25 marca 2025 r. Wydarzenie będzie również transmitowane online.
Ze względu na ograniczoną liczbę miejsc w przypadku rejestracji na wydarzenie stacjonarnie obowiązuje kolejność zgłoszeń. Udział w wydarzeniu jest bezpłatny.
Pierwszym gościem podcastu NCN w 2025 roku jest prof. Tomasz Dietl, nowy przewodniczący Rady NCN. W rozmowie z Anną Korzekwą-Józefowicz opowiedział o priorytetach Rady oraz własnych doświadczeniach jako naukowca i laureata grantu ERC.
Rekomendacje NCN w sprawie publikacji
Prof. Tomasz Dietl podczas Dni NCN 2024 w Bydgoszczy, fot. Łukasz BeraProf. Tomasz Dietl jest fizykiem, członkiem Polskiej Akademii Nauk, Polskiej Akademii Umiejętności oraz Academia Europaea. W grudniu 2024 Rada NCN wybrała go na swojego przewodniczącego. W przeszłości pełnił rolę członka Rady Naukowej oraz Komitetu Sterującego Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERC). W 2008 roku zdobył ERC Advanced Grant.
Jednym z tematów rozmowy była uchwała Rady NCN z grudnia 2024 roku dotycząca upowszechniania wyników badań. Dokument zachęca badaczki i badaczy do publikowania w prestiżowych czasopismach i unikania tych, które nie gwarantują rzetelnego procesu recenzji. W internetowych komentarzach do tej uchwały pojawiły się jednak wątpliwości dotyczące interpretacji rekomendacji. Czy unikanie pewnych czasopism oznacza całkowity zakaz publikowania w nich? Jak zastosować te wskazówki w praktyce, skoro nie ma jasno określonej listy czasopism drapieżnych?
Profesor Dietl odniósł się do tych pytań, wyjaśniając, dlaczego nie zdecydowano się na stworzenie takiej listy. – Liczba czasopism to około 50 tysięcy. Rocznie ukazuje się 5 milionów artykułów. Zrobienie takiej listy, technicznie nawet jest trudne, ale myślę, że nie miałoby to sensu, bo krajobraz nauki jest dynamiczny. Pewne czasopisma nikną, inne pojawiają się, wykorzystując luki w przepisach. (…) Intencją tej uchwały jest promowanie dobrych praktyk. Nie zakazy, nie nakazy, tylko wskazanie, jak dobrze byłoby się zachowywać w środowisku naukowym – mówi przewodniczący Rady. Dodaje także, że publikowanie w czasopismach o niższym prestiżu w danej dziedzinie może znacząco obniżyć szanse na zdobycie finansowania w NCN. – Dlatego naukowcy, którzy myślą perspektywicznie i planują działania w dłuższej perspektywie, powinni wziąć sobie tę radę do serca i dążyć do publikowania w czasopismach, gdzie publikują liderzy w ich dziedzinie – mówi.
Rola NCN i nowe wyzwania
Prof. Dietl opowiedział też o głównych kierunkach działań Rady NCN w nadchodzących latach. Wskazał trzy najważniejsze priorytety: rzetelność, krzewienie doskonałości naukowej i deregulacja.
– Moim marzeniem jest przekonać środowisko naukowe – i w tym kierunku być może będzie działać Rada – że pisanie projektów to proces twórczy, który pozwala nam zaplanować badania, poznać literaturę i nawiązać nowe współprace. Dlatego nawet jeśli nie otrzymamy finansowania w wyniku złożenia wniosku, to nie jest to czas stracony. To działanie, które pozwala uporządkować naszą pracę naukową i mentalnie przygotować się do dokonywania nowych odkryć. Dodaje, że dlatego jednym z głównych tematów nad którym pracuje Rada jest rzetelność recenzji.
– Chodzi o to, żeby nawet wnioski, które nie otrzymały dofinansowania, dostarczały autorom informacji, co było dobre, co wymaga poprawy, a co już zostało odkryte. (…) Jeśli wnioski są poprawiane na podstawie recenzji, istnieje ogromna szansa, że w kolejnym konkursie projekt zostanie dofinansowany.
W kwestii realizacji projektów zwrócił uwagę na potrzebę większej swobody dla badaczy: – Nie przywiązujmy aż tak dużej wagi do wypełnienia harmonogramu. Ważniejsze jest to, co udało się odkryć, jak upowszechniono wyniki i jakie znaczenie społeczne miało badanie. To są kluczowe pytania, które powinniśmy zadawać przy ocenie projektu.
Mobilność i międzynarodowe granty
W rozmowie pojawił się także temat grantów Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych oraz konieczności zwiększenia udziału polskich naukowców w konkursach międzynarodowych. W wielu krajach europejskich aplikowanie o grant ERC jest traktowane jako nieodłączny element budowania kariery naukowej. – Przykładowo nie można starać się o prestiżowe stanowiska, takie jak dyrektora Instytutu Maxa Plancka, jeśli równocześnie nie aplikuje się o grant ERC. Takie podejście powinniśmy również promować w naszym środowisku, zdając sobie sprawę, że jest to bardzo trudny konkurs, z ogromną konkurencją. Jednak przy założeniu, że otrzymamy rzetelne i wartościowe recenzje, czas poświęcony na przygotowanie projektu nie będzie zmarnowany. Dzięki nim dowiemy się, co zrobiliśmy dobrze, jakie nasze propozycje były interesujące, a które pomysły okazały się wtórne lub mało atrakcyjne – mówi prof. Dietl.
Gość podcastu podkreśla też, jak ważne jest budowanie rozpoznawalności i mobilności naukowców. – Mobilność intelektualna i geograficzna są kluczowe. (…) Widziałem młodych badaczy, którzy świetnie rozumieli, jak działa świat nauki. Sami wiedzieli, gdzie publikować, na jakie konferencje jeździć, z kim rozmawiać. Takich osób jest jednak wciąż za mało. Jeżdżenie za granicę, udział w konferencjach i współpraca międzynarodowa są nie tylko intelektualnie zapładniające, ale też kluczowe dla zdobycia grantu ERC.
NCN – tlen dla nauki
Na zakończenie rozmowy prof. Dietl przyznał, że NCN odgrywa szczególną rolę w polskiej nauce, wspierając badaczy na różnych etapach kariery. Zwrócił też uwagę na to, jak dużą mobilizację środowiska naukowego przyniosła walka o zwiększenie budżetu Centrum.
– Zwiększenie budżetu NCN o 30% to sukces, ale pamiętajmy, że inflacja wyniosła 43% w ostatnich latach. Nadal stoimy przed wyzwaniami – jak zwiększyć wynagrodzenia, dofinansować aparaturę i umożliwić najlepszym badaczom realizację większej liczby projektów. To nie są łatwe decyzje i wymagają szerokiej dyskusji.
Polscy polarnicy uruchomili infrastrukturę badawczą BERA, która umożliwi gromadzenie i analizowanie próbek z różnych obszarów norweskiego Svalbardu oraz ułatwi ich transport do Polski. Badania polarne od lat stanowią ważny obszar badawczy dla naukowców z kraju, są finansowane również przez Narodowe Centrum Nauki.
Oficjalne otwarcie Centrum BERA, 23 stycznia 2025, fot. Polskie Konsorcjum PolarneNa terenie Norwegii i Islandii polscy polarnicy prowadzą badania środowiskowe i nad zmianami klimatu. Badają kriosferę, czyli część hydrosfery obejmującą wody w postaci niezanikającego lodu lodowcowego, morskiego i gruntowego. Prowadzą także badania społeczne, polityczne oraz kulturowe. W norweskim archipelagu Svalbard znajdującym się na Oceanie Arktycznym polscy badacze są obecni od lat 50. XX wieku. Znajduje się tam kilka polskich stacji badawczych. Niedawno otwarto centrum badawczo-logistyczne BERA w Longyearbyen.
Centrum BERA, którego nazwa wywodzi się ze staronordyckiego słowa oznaczającego "niedźwiedzicę", jest wspólnym projektem zrealizowanym dzięki współpracy siedmiu instytucji naukowych: Uniwersytetu Śląskiego (lider), Instytutu Geofizyki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie i Instytutu Oceanologii Polskiej Akademii Nauk w Sopocie, Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie i Uniwersytetu Wrocławskiego. Instytucje będą finansować działania Centrum oraz wspierać jego utrzymanie przez następne 10 lat. BERA prowadzi działalność w trzech obszarach: wsparcie logistyczne, badania naukowe oraz działalność dydaktyczna i edukacyjna. Jego działalność przyczyni się do intensyfikacji międzynarodowej współpracy naukowej, co pozwoli na poszerzenie zakresu prowadzonych badań oraz wymiany wiedzy.
Utrzymywanie infrastruktury oraz prowadzenie monitoringów środowiskowych poza granicami Polski w trudnych warunkach panujących w rejonach arktycznych jest dużym wyzwaniem, wymagającym wsparcia z wielu źródeł. Narodowe Centrum Nauki od lat finansuje prace badawcze w tych rejonach, zarówno w ramach konkursów krajowych, jak i dzięki środkom zewnętrznym.
NCN było operatorem programu Badania podstawowe w ramach ostatniej edycji funduszy EOG i funduszy norweskich. Zorganizowaliśmy konkurs GRIEG, w którym wsparcie otrzymało 7 projektów w obszarze badań polarnych. Sfinansowaliśmy również projekt predefiniowany CRIOS angażujący 7 partnerów z Polski oraz 4 z Norwegii, a także inicjatywę bilateralną HarSval angażującą 11 polskich i 14 norweskich partnerów. Dzięki funduszom EOG i funduszom norweskim możliwe było wzmocnienie współpracy badawczej między Polską i Norwegią, w tym badań interdyscyplinarnych, zmodernizowanie i rozbudowanie zautomatyzowanej sieci monitorowania kriosfery Spitsbergenu, rozwój Polish Polar DataBase, udostępnianie danych zgodnie z zasadami FAIR data oraz Open Science oraz organizacja warsztatów mających na celu harmonizację i standaryzację prowadzonych badań.
O badaniach nad lodem morskim, warunkach pracy badaczki wybrzeży na Spitsbergenie oraz równowadze między życiem prywatnym i zawodowym w rozmowie z Anną Korzekwą-Józefowicz opowiadała dr Zuzanna Świrad, geomorfolożka z Instytutu Geofizyki PAN.
Europejska Rada ds. Badań Naukowych przyznała granty Proof of Concept. Jedną z laureatek została prof. Kinga Kamieniarz-Gdula z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, laureatka naszego programu SONATA BIS.
Badaczka specjalizująca się w badaniach nad końcami genów, dzięki finansowaniu z ERC zrealizuje projekt Improving cancer therapy by identification of novel drug leads modulating transcription termination bridging molecular biology and therapeutic applications. Naukowczyni ma nadzieję na odkrycie nowych i bardziej skutecznych terapii dla pacjentów onkologicznych.
Grant ERC Proof of Concept jest dla badaczek i badaczy, którzy już wcześniej zdobyli grant ERC (Starting, Consolidator lub Advanced). To szansa dla tych, którzy chcą sprawdzić, czy ich odkrycia mogą znaleźć zastosowanie w praktyce. Daje możliwość rozwinięcia projektu i zbadania jego potencjału poza laboratorium. Prof. Kinga Kamieniarz-Gdula Starting Grant ERC otrzymała w 2022 roku na badania pod tytułem Alternative gene ends: the crosstalk of RNA cleavage and transcription termination. Jest też laureatką konkursu SONATA BIS NCN i EMBO Installation Grant.
Poszukiwania nowych leków, które kierują wyborem, gdzie kończy się gen
Prof. Kinga Kamieniarz-Gdula oraz dr Martyna Plens-Gałąska, fot. Apoorva ShrivastavaChoroby nowotworowe są jedną z głównych przyczyn śmierci w Europie. Nowotwór rozwija się, gdy komórki w organizmie zaczynają niekontrolowanie się namnażać, czasem rozprzestrzeniając się do innych części ciała. Nowotworzenie to złożony proces, który prowadzi do zaburzenia wielu ścieżek molekularnych – w zależności od lokalizacji i typu nowotworu ścieżki te mogą być różne. Obecne terapie przeciwnowotworowe często koncentrują się jedynie na kilku specyficznych celach molekularnych, co pozwala firmom farmaceutycznym szybciej i skuteczniej opracowywać leki. – Jest to jednak metoda, która nie zawsze jest adekwatna do złożoności choroby – komórki nowotworowe, oprócz wspomnianej wyżej różnorodności, mogą zmieniać swój charakter wraz z upływem czasu oraz uodparniać się na podawane leki – wyjaśnia badaczka.
Nowotwory jednak mają też swoje słabe punkty. – Niedawno odkryto, że piętą Achillesową komórek rakowych jest końcowy etap przepisywania informacji genetycznej z genu (cząsteczki DNA) na RNA. Większość ludzkich genów ma kilka alternatywnych końców, a wybór tego właściwego może wpływać na końcowy produkt, czyli białko – dodaje. Aby wykorzystać tę wiedzę w potencjalnej terapii przeciwnowotworowej, prof. Kinga Kamieniarz-Gdula wraz z dr Martyną Plens-Gałąską opracowały innowacyjną metodę do poszukiwań nowych leków, które kierują wyborem, gdzie kończy się gen.
Zaprojektowana przez badaczki strategia jest unikalna, ponieważ pozwala na wysokoprzepustowe oraz bezpośrednie monitorowanie tego procesu. W ramach nowego grantu prof. Kamieniarz-Gduli przyznanego przez Europejską Radę Badań naukowczynie zamierzają przebadać tysiące potencjalnych leków oraz dalej rozwijać opracowaną metodę.
Niemal wszyscy naukowcy afiliowani w Polsce, realizujący projekty ERC, wcześniej prowadzili także projekty finansowane przez NCN, byli laureatami Nagrody NCN lub uczestniczyli w procesie oceny wniosków w NCN.
Na naszej stronie regularnie publikujemy wywiady (w wersji tekstowej i audio) z laureatami konkursów Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych. Nasi rozmówcy dzielą się poradami dotyczącymi skutecznego aplikowania o środki z europejskiej agencji.
Dr Marek Wagner z Sieci Badawczej Łukasiewicz – PORT oraz japońscy naukowcy wskazują na potencjał odpowiedzi immunologicznej typu 2, dotąd kojarzonej z walką z pasożytami, w spowalnianiu rozwoju czerniaka. Ich artykuł opublikowano w „Nature”.
Autorami tekstu, który ukazał się w wydaniu magazynu z 8 stycznia tego roku, są dr Marek Wagner oraz Hiroyoshi Nishikawa i Shigeo Koyasu. Artykuł ma charakter przeglądowy, został opublikowany w dziale Review, w którym prezentowane są podsumowania obecnego stanu wiedzy na wybrany temat.
Naukowcy wskazują, że odpowiedź immunologiczna typu 2, znana przede wszystkim z roli w zwalczaniu pasożytów, może odgrywać kluczową rolę w spowalnianiu rozwoju czerniaka – jednego z najbardziej agresywnych nowotworów skóry. Badania wskazują na potencjał komórek ILC2 w modulowaniu aktywności układu odpornościowego.
Dotychczas dominowało przekonanie, że odpowiedź immunologiczna typu 2 sprzyja rozwojowi nowotworów, na przykład ze względu na obecność makrofagów zaangażowanych w tego typu odpowiedź immunologiczną. Jednak analiza dostępnej literatury naukowej, uzupełniona wynikami badań własnych, pozwoliła polsko-japońskiemu zespołowi wysunąć hipotezę, że wpływ odpowiedzi typu 2 na powstawanie nowotworów może być bardziej złożony, niż wcześniej zakładano.
Eksperymenty przeprowadzone na modelach mysich wykazały, że w określonych warunkach komórki ILC2 mogą aktywować inne elementy układu odpornościowego, co prowadzi do spowolnienia wzrostu guza.
Badania są na wczesnym etapie, ale otwierają nowe perspektywy dla terapii przeciwnowotworowych, które mogłyby w przyszłości wykorzystywać mechanizmy związane z odpowiedzią immunologiczną typu 2. Jak podkreśla dr Wagner, dokładniejsze zrozumienie tych procesów może wnieść istotny wkład w rozwój nowych strategii terapeutycznych.
Praca w „Nature” powstała w ramach projektu dr. Wagnera finansowanego przez NCN w konkursie SONATA BIS pod tytułem:
